Khi di chúc được lập ra vì một người phải trải qua cuộc phẫu thuật có thể nguy hiểm đến tính mạng mà nếu người đó không chết trong quá trình giải phẫu, liệu bản di chúc đó có hiệu lực không?
Theo luật Texas, điều đó tùy thuộc vào ngôn ngữ của di chúc mà tòa có thể quyết định dựa vào việc lập ra di chúc chỉ để dự phòng cho cuộc phẫu thuật đó hay là cuộc phẫu thuật đó là động cơ dẫn đến quyết định lập di chúc. Còn nếu ngôn ngữ trong di chúc không rõ ràng thì tòa sẽ quyết định thiên về hướng giải quyết để tài sản của người chết được phân phối cho những người có quyền thừa hưởng được chỉ định trong di chúc đó.
Câu chuyện bắt đầu khi những người kháng cáo là các con gái từ cuộc hôn nhân đầu tiên của Bác sĩ Mario Delgado Perez. Bác sĩ Perez mất tại Mexico vào ngày 7 tháng 12 năm 2000 tại nhà chị gái của ông. Bị cáo là vợ thứ hai của Bác sĩ Perez. Vào ngày 20 tháng 6 năm 2000, Bác sĩ Perez đã thi hành một hồ sơ tại Mexico với ý muốn đó chính là bản di chúc cuối cùng của ông. Không lâu sau khi Bác sĩ Perez mất, một trong những con gái từ cuộc hôn nhân đầu tiên của ông đã đệ trình đơn lên chính quyền về tài sản của ông cho rằng ông đã mất mà không có di chúc. Vào ngày 9 tháng 2 năm 2001, bị cáo – người vợ thứ hai của Bác sĩ Perez đã đệ trình bản di chúc của ông lên Tòa của hạt Webb tiểu bang Texas. Do đó tranh chấp đã xảy ra.
Về nội dung của bản di chúc của Bác sĩ Perez, có phần miêu tả như sau:
“Gửi tới giới chức có thẩm quyền,
Tôi, Bác sĩ Mario Delgado Perez, Mexico, đã lập gia đình, trên 21 tuổi, và là cư dân của thành phố này, thực hiện sự sắp đặt sau:
Rằng trong suốt cuộc đời tôi, tôi đã mua được nhiều tài sản khác nhau trong các khu vực khác nhau trong thành phố này và ở nhiều thành phố khác; và vì tôi đang bị bệnh và chờ phẫu thuật tim. Ðể phòng bất cứ trường hợp khẩn cấp nào, tôi đưa ra những quyết định sau đây trong trường hợp tôi chết trong cuộc phẫu thuật, hy vọng ý nguyện của tôi sẽ được hoàn thành bởi những người thừa kế của tôi, vợ tôi [và] những đứa con của tôi.
Tôi muốn và định đoạt rằng các tài sản mà tôi có sẽ được phân chia như sau: [bản di chúc sau được chia làm chín phần.]”
Bản di chúc đó của Bác sĩ Perez đã được chứng nhận là “Tài liệu này là bản di chúc của Bác sĩ Mario Delgado Perez. Trong đó ông trình bày mong muốn tài sản của ông sẽ được chia và phân phối trong trường hợp ông chết trong cuộc phẫu thuật.” Bản chứng nhận đã được ký bởi Bác sĩ Perez, một nhân chứng và một công chứng viên.
Với những tình tiết trên, những người kháng cáo khẳng định di chúc của Bác sĩ Perez chỉ có hiệu quả tùy thuộc vào cái chết của ông trong quá trình phẫu thuật tim. Họ cho rằng bởi vì không có bằng chứng nào cho thấy ông chết trong quá trình phẫu thuật, và thực tế ông đã chết sau đó tại nhà của em gái mình, sự kiện chết trong cuộc phẫu thuật đã không bao giờ xảy ra. Do đó di chúc của ông trở nên vô hiệu hóa. Tuy nhiên bị cáo thì cho rằng bệnh tim của bác sĩ Perez và cuộc giải phẫu sắp xảy ra chỉ là động cơ thôi thúc ông làm di chúc; do đó, bản di chúc vẫn có hiệu lực để tòa có thể công nhận và tiến hành thủ tục phân chia tài sản.
Theo vụ Bagnalll v. Bagnall xảy ra vào năm 1949 và Dougherty v. Holscheider xảy ra vào năm 1905, thì bản di chúc có điều kiện là bản di chúc có hiệu lực khi điều kiện đó xảy ra. Ðể xác định liệu một di chúc có phải là hữu hiệu hay không thì tòa án xác định xem liệu sự việc xảy ra có là điều kiện tiên quyết cho sự hữu hiệu của di chúc hay không, hoặc khả năng xảy ra sự kiện chỉ là động cơ dẫn đến việc chuẩn bị và thực hiện di chúc đó. Nếu sự việc có điều kiện đó là điều kiện tiền lệ dẫn đến việc thực hiện bản di chúc thì điều kiện đó bắt buộc phải xảy ra để bản di chúc đó có hiệu lực, nếu điều kiện đó chỉ là cái cớ để thực hiện di chúc thì bản di chúc đó có thể có hiệu lực ngay cả khi sự kiện đó không xảy ra.
Vụ án Ferguson v. Ferguson xảy ra năm 1931 cũng khẳng định rằng trong một bản di chúc có điều kiện, nó bắt buộc phải được diễn tả một cách chính xác từng từ ngữ về việc áp dụng nó. Tuy nhiên dù điều kiện xảy ra hay không thì bản di chúc đó vẫn có hiệu lực nếu điều kiện đó chỉ là lý do thôi thúc bản di chúc đó ra đời. Viện vào vụ kiện đó nên bị cáo trong vụ án của Bác sĩ Perez đã cho rằng việc Bác sĩ Perez làm bản di chúc đó trước ca phẫu thuật thì ca phẫu thuật chỉ là cái cớ dẫn đến bản di chúc đó.
Trong vụ án Ferguson, vì bản di chúc là không rõ ràng Tòa đã áp dụng những quy tắc sau để phân biệt ý định của người lập di chúc: (1) thực tế là người lập di chúc để lại di chúc vì cô ấy không có ý định chết mà không có di chúc; (2) di chúc được viết theo cách thông thường, không có điều kiện, trừ khi ý định ngược lại rõ ràng xuất hiện bằng ý nghĩa cần thiết được thể hiện trong ngôn ngữ của bản di chúc; (3) nếu sự kiện được đề cập trong di chúc chỉ đơn thuần chỉ ra sự thúc giục khiến người lập di chúc muốn lập di chúc, và ý định của cô để làm di chúc không rõ ràng, Tòa sẽ được phép chứng thực về di chúc như là một bản di chúc thông thường; và (4) nếu di chúc là bản di chúc mà Tòa có thể giải thích hai cách khác nhau, thì bản di chúc sẽ hữu hiệu để ngăn ngừa việc người viết di chúc chết đi mà không có người thừa hưởng.
Như vậy, Tòa nhận thấy trường hợp của Ferguson rõ ràng là khác biệt. Thứ nhất, Toà xác định ngôn ngữ trong di chúc của Ferguson là mơ hồ, trong khi Tòa xét thấy ngôn ngữ trong di chúc của Bác sĩ Perez rất rõ ràng. Thứ hai, trong vụ Ferguson, Tòa không tìm thấy có một sự diễn đạt nào như “nếu tôi chết trong chuyến đi này” hay “nếu có việc gì xảy ra” hoặc những từ tương tự như vậy. Trong khi ở bản di chúc của Bác sĩ Perez, ông đã diễn đạt rằng “sẽ được thực hiện trong trường hợp ông chết trong thời gian phẫu thuật”, hơn nữa bản di chúc cũng đã được bản chứng nhận nhấn mạnh điều kiện của bản di chúc rằng tài sản chỉ được phân phối nếu ông ra đi trong cuộc phẫu thuật tim đó.
Tương tự, trong vụ án Bagnall, từ “nếu” được thể hiện như một điều kiện. Tòa Dougherty cho rằng hầu hết các vụ án về di chúc đều phụ thuộc vào điều kiện diễn ra bản di chúc đó, từ ‘nếu tôi không bao giờ trở lại’ như một dẫn chứng đến khẳng định chắc chắn, hoặc ‘nếu bất cứ điều gì xảy ra với tôi’ liên tưởng đến một khoảng thời gian và sự kiện cụ thể. Tương tự, Bác sĩ Perez đã sử dụng cụm “trong trường hợp” hai lần khi nói đến việc chia tài sản. Vậy nên di chúc của Bác sĩ Perez thể hiện ý muốn thành lập di chúc chỉ trong trường hợp ông qua đời vì ca phẫu thuật. Tuy nhiên ca phẫu thuật đã thành công nên bản di chúc đó sẽ không còn có hiệu lực. Ðiều đó cho thấy lập di chúc dùng ngôn ngữ luật pháp chính xác rất quan trọng đối với tòa án.
Ls. Anh Thư & Hoa Ðoàn