Tháng 11 năm 2017 đánh dấu một sự kiện lịch sử trong làng bóng chày: đội Houston Astros đã đoạt cúp World Series đầu tiên sau khi hạ gục đội Los Angeles Dodgers trong 7 trận banh đầy hào hứng. Nhưng con đường đi đến thành công của Houston cũng lắm truân chuyên.
Năm 2017 còn được nhắc đến với tên cơn bão Harvey đã càn quét vùng vịnh miền Nam Texas và gây lụt lội rất nặng cho cư dân trong vùng, nơi có rất đông người Việt cư ngụ. Sau khi cơn bão đi qua, các đội banh chuyên nghiệp như Houston Texans (football) và Houston Astros (baseball) đã quyên góp được khá nhiều tiền để giúp các nạn nhân. Ngay sau Harvey thì bão Maria lại đánh vào các vùng đảo Caribe, gây thiệt hại nặng nề. Riêng cư dân Puerto Rico, vốn là công dân Mỹ, cho tới nay đa số vẫn chưa có điện. Ðội Houston Astros có ít nhất hai cầu thủ đến từ Puerto Rico, cho nên chắc chắn họ cũng bị phân tâm ít nhiều.
Hai hôm sau khi Astros đoạt cúp, mấy trăm ngàn người đã tụ tập tại downtown Houston để đón chào đoàn quân chiến thắng trở về. Cảnh sát đã phải làm việc cật lực để bảo đảm an ninh, nhất là sau khi vụ xả súng ở Las Vegas xảy ra trước đó vài tuần làm cho nhiều người cũng phải dè chừng. Rất may là mọi chuyện đều suôn sẻ, không có sự trục trặc gì bất thường trừ việc các tuyến xe điện đi và đến downtown đều bị nghẽn vì quá tải. Trong đám đông hôm ấy có những ông già bà già là fan kỳ cựu từ thuở ban đầu, cũng như những chú bé đang tập tễnh chơi banh. Họ gồm đủ thành phần xã hội, màu da, sắc tộc. Có người đến từ 3 giờ sáng, trước giờ diễn hành cả nửa ngày.
Khác với những đội banh nổi tiếng lâu đời như Los Angeles Dodgers hay New York Yankees, Houston Astros không có một lịch sử hùng tráng với những tên tuổi bất tử như Babe Ruth hay Joe DiMaggio. Trước mùa 2017 đội Astros chỉ lọt vào World Series duy nhất một lần vào năm 2006 và bị Chicago White Sox dứt bốn trận liên tiếp, không thắng nổi trận nào.
Trong giải bán kết giữa Astros và Yankees, giới mộ điệu cũng như các bình luận viên đều mong thấy một trận chung kết giữa Dodgers và Yankees, vì họ nghĩ đó sẽ là cuộc thư hùng nặng ký. Ðội Yankees còn có cầu thủ trẻ Aaron Judge được xem như tương lai của bóng chày, nên ai cũng muốn xem cậu ta đánh. Sau khi Houston bị Yankees gác 3-2 (thua ba trận liền ở New York) thì dân cá cược ở Las Vegas đã bỏ tiền theo Yankees ào ào vì thấy ngon ăn quá. Mà ngon ăn thiệt, vì áp lực để thắng hai trận liên tiếp rất nặng, mặc dù Houston sẽ chơi tại sân nhà. Baseball là môn thể thao của xác suất, và xác suất cho đội Yankees thắng một trong hai trận cuối cùng ở Houston rất cao.
Ngờ đâu không những Astros thắng hết hai trận tại Houston mà còn thắng đậm nữa. Game 6 thắng với tỉ số 7-1; Game 7 thắng 4-0. Nghĩa là tổng cộng hai trận sau cùng Yankees chỉ ghi được có 1 điểm!
Thoạt nghe cứ tưởng Houston hên, nhưng thật ra Astros chính là đội mạnh nhất bên phía American League ngay từ đầu mùa cho tới cuối mùa, với tỉ lệ Thắng-Thua cao nhất bảng. Trong khi đó New York không những không mạnh bằng mà còn xém bị Cleveland Indians loại ở vòng tứ kết. Năm ngoái Cleveland đã vào tới World Series nhưng thua Chicago Cubs sau 7 trận. Năm nay Indians quyết chí phục thù và tưởng đã ngon lành rồi ai dè bị Yankees chơi cho một cú ngựa về ngược sau khi gác trước 2 trận, làm dân Ohio tẽn tò.
Ta có câu hay không bằng hên, nên Yankees thừa thắng xông lên, định lợi dụng thời cơ lật luôn đội số 1 là Houston. Nhưng kết quả không như nhiều người mong đợi—hay mơ tưởng, bởi vì như đã nói: baseball là môn chơi của xác suất. May mắn không chưa đủ.
Muốn hiểu vì đâu đội Houston năm nay lại mạnh như vậy, ta phải đi ngược thời gian về những năm cuối của thế kỷ 20. Lúc đó, một anh chàng sinh viên tên là Sig Mejdal tại trường UC Davis còn đang đi học ngành kỹ sư hàng không. Mỗi mùa hè anh ta lên Reno, Nevada, làm nghề chia bài ở mấy bàn Blackjack để kiếm tiền phụ trợ. Sau khi lấy bằng cử nhân anh ta tiếp tục vừa làm vừa học và lấy thêm hai bằng thạc sĩ về quản trị điều nghiên và nhận thức tâm lý học. Ngoài chuyện học hành ra, Mejdal còn là dân mê coi baseball. Năm 2003 tình cờ anh được đọc quyển “Moneyball” về một ông bầu tuyển chọn cầu thủ bằng những công thức dựa trên xác suất và ngân sách hạn chế.
Thế là Mejdal quyết định đổi nghề, xin đi làm cho các chủ đội Baseball. Kinh nghiệm chia bài blackjack cho anh một cái nhìn khá rõ về tâm tính con người và những lựa chọn dựa theo cảm tính nhiều hơn là logic hay sự tính toán. Nhưng phải đến năm 2004 Mejdal lọt vào mắt xanh của Jeff Luhnow, giám đốc Văn-Phòng Tuyển-Thủ (Recruiting Office) cho đội St Louis Cardinals. Nhờ Luhnow mà đội Cardinals đã gầy dựng được một đội banh hùng mạnh, đoạt giải World Series năm 2006.
Giống như Mejdal, Luhnow cũng xuất thân từ ngành kỹ sư, chuyển sang quản trị kinh doanh và từng làm cố vấn cho các thân chủ trong ngành casino. Vì vậy nên Luhnow rất hiểu cách suy nghĩ của các ông chủ đội baseball. Ai cũng muốn làm tiền bằng cách tuyển mộ những cầu thủ giỏi nhất nhưng chi tiền càng ít càng tốt. Vấn đề là làm cách nào để khám phá những cầu thủ “giỏi” đó.
Ðây là một bài toán cực khó, dĩ nhiên, bởi vì nếu nó dễ thì thiên hạ đã làm từ bao nhiêu lâu nay rồi. Ðối với những đội banh giàu có như New York Yankees thì câu trả lời rất dễ: cứ bỏ tiền ra mua cầu thủ giỏi là xong, khỏi mất công tính toán chi cho mệt. Nhưng đối với một đội banh như Houston thì đây là chuyện sinh tử, bởi vì vào đầu thế kỷ 21 đội Astros đang ở trên bờ vực phá sản. Lượng khán giả đi xem rất ít ỏi. Sân banh lúc nào cũng trống trơn nhìn phát tội. Năm 2004 ông chủ mới của đội Astros bèn mướn Luhnow từ St Louis về Houston, và Luhnow mang anh phụ tá mới của mình là Mejdal theo.
Kể từ đó cặp bài trùng trong văn phòng nhân sự này bắt tay vào việc gầy sòng lại cho đội banh. Họ dùng những phương pháp toán học để tính xác suất thành công của các cầu thủ khi còn là học sinh trung học, điều trước đây ít ai dám làm, vì sự may rủi quá cao. Họ thiết lập những database khổng lồ, với hàng mấy chục ngàn cầu thủ từ cả trăm năm về trước cho đến nay để so sánh. Họ dùng nhu liệu vi tính và video để nghiên cứu những cú ném hay cú đánh của các cầu thủ, xem những ai có nguy cơ sẽ bị chấn thương về lâu về dài để biết mà tránh. Họ dùng những kinh nghiệm trong casino để đấu trí với những đội banh khác trong các cuộc mua bán hay chuyển nhượng cầu thủ.
Nhưng quan trọng hơn hết, họ cho người đi phỏng vấn và tìm hiểu kỹ càng tánh nết của các cầu thủ mà họ để ý trước khi quyết định ký hợp đồng với ai đó. Tức là họ biết phối hợp kinh nghiệm từ các bộ môn khoa học thực nghiệm cũng như tâm lý học để đi đến những lựa chọn hợp lý nhất và ít rủi ro nhất. Họ huấn luyện đội ngũ trinh sát (scout) để săn lùng tài năng bằng phương pháp khoa học nói trên. Cuối cùng họ tổng hợp mọi yếu tố cần thiết vào trong một công thức phức tạp để “chấm điểm” các tài năng họ khám phá được trước khi quyết định mướn.
Tuy nhiên cũng phải mất mấy năm trời đội Astros mới mạnh đủ để thiên hạ chú ý. Trong thời gian đó chủ đội là ông Jim Crane phải ráng gồng mình chịu lỗ. Ðến năm 2013 thì một số chuyên gia phát hiện ra chiến thuật mới của Houston. Người ta bắt đầu theo dõi và thấy nó thành công. Thậm chí, năm 2014 đã có một bài báo trên trang nhất tờ Sports Illustrated tiên đoán đến năm 2017 Houston Astros sẽ đoạt cúp World Series. Dĩ nhiên lúc ấy mọi người đều nghĩ đó chỉ là nói chơi cho vui vậy thôi.
Trong khi đó, vào năm 2017 thì đội Los Angeles Dodgers là đội mạnh nhất của bên National League, với tỉ lệ Thắng-Thua còn cao hơn cả Houston. Ðã vậy gần cuối mùa Los Angeles còn mua thêm tay pitcher Yu Darvish người Nhật từ đội Texas Rangers qua để phòng hờ. Giới quan sát lúc đó than rằng “thằng giàu lại càng giàu thêm, kiểu này Dodgers sẽ thắng chắc!” Nào ngờ mấy tay gậy của Houston, vì đã quá quen thuộc với cách ném banh của Darvish nên trong Game 3 và Game 7 đã đập Yu Darvish tơi bời hoa lá, chưa thảy được 2 inning đã bị kéo ra khỏi trận (một thành tích ô nhục mà bảo đảm không người Nhật nào muốn nhắc tới).
Nói vậy nhưng lần này Astros cũng phải trầy vi tróc vảy mới hạ được Dodgers. Thua trước 1-0, Astros gỡ huề trận thứ nhì. Sang Game 3 gác 2-1, Dodgers gỡ lại 2-2 trong Game 4. Game 5 hai bên giằng co qua lại tới 11 inning Houston mới thắng. Với tỉ số 3-2, Astros chỉ cần ăn một game nữa là đoạt giải. Kẹt một nỗi hai trận cuối cùng lại chơi ở L.A. Y như rằng, Game 6 Dodgers gỡ huề 3-3 và lên tinh thần thấy rõ. Game 7, ông bầu của L.A. đem Yu Darvish ra thử lửa một lần nữa và kết quả là chưa đầy 2 inning Houston đã ghi được 5 điểm, làm cho Yu Darvish phải bị trục xuất. Từ đó đến cuối trận Astros chỉ để cho Dodgers ghi 1 điểm duy nhất và thắng vẻ vang 5-1, mang cúp về cho thành phố Houston – và Puerto Rico.
BB