Mỗi khi người Mỹ gắn kèm chữ “đen” (black) chung với bất cứ một ngày nào đó trong tuần thì thường cái ngày đó mang nhiều ý nghĩa xấu.
Thứ Hai Ðen là ngày giới đầu tư bán tống bán tháo cổ phiếu làm cho thị trường cổ phiếu ở Mỹ sụp đổ năm 1929. Thứ Ba Ðen cũng là một ngày như thế và thị trường cổ phiếu sụt giảm mạnh hơn nữa trong năm 1987. Thứ Tư Ðen được dùng để chỉ ngày không lưu trì trệ khắp khu vực miền đông nước Mỹ năm 1954 làm cho 45,000 hành khách bị kẹt cứng tại các phi trường; đây cũng là ngày mà chính phủ Anh Quốc bị buộc phải rút đồng bảng Anh ra khỏi thị trường hối đoái tiền tệ Âu châu năm 1992 và ngày 16 Tháng 9 năm đó là ngày khủng hoảng tiền tệ tồi tệ nhất trong lịch sử nước Anh cho đến khi có vụ Brexit. Thứ Năm Ðen được dùng nhiều lần khác nhau để mô tả những ngày với những vụ cháy rừng gây nhiều thiệt hại hay những vụ đánh bom gây chết người trên thế giới.
Nhưng với ngày Thứ Sáu Ðen thì lại hoàn toàn khác. Ðây là một ngày sau Lễ Tạ Ơn khi mà người Mỹ đổ xô đi mua sắm cho mùa lễ làm cho nền kinh tế Mỹ được khởi sắc nhất trong năm, người mua thì mua được nhiều món hàng giá rẻ trong khi người bán thì thu về được món tiền lời lớn. Thế nên Thứ Sáu Ðen không hẳn là một ngày “đen” mà ngược lại là ngày rất sáng sủa cho cả nước Mỹ.
Theo ông Ben Zimmer, người điều hành trang mạng Vocabulary.com, đã nghiên cứu khá kỹ về ngày này và cho biết nó liên hệ với ngày mua sắm sau Lễ Tạ Ơn có nguồn gốc ở thành phố Philadelphia trong thập niên 1960, và thậm chí lúc đó nó không mang ý nghĩa tốt đẹp như ngày nay.
Sở cảnh sát địa phương tại Philadelphia đã gọi nó là Thứ Sáu Ðen là vì thành phố phải đau đầu đối phó với nạn kẹt xe và những vấn đề an ninh khác khi mà hàng đoàn người mua sắm cùng đổ xô đến các cửa hàng bán lẻ cùng một lúc. Việc sử dụng từ “đen” này hẳn nhiên là đã không làm hài lòng giới bán lẻ tại địa phương lúc đó và họ đã tìm cách đặt cho nó một cái tên có nhiều ý nghĩa tốt đẹp hơn: Thứ Sáu Lớn (Big Friday).
Tuy nhiên cái tên mới này đã không được mấy người sử dụng, và cuối cùng các hệ thống bán lẻ – tại Philadelphia và khắp nước Mỹ – đã tìm được giải pháp khác và gán cho nó một ý nghĩa mới hàm súc hơn mà lại có hơi hướm kinh doanh phát đạt: Ngày mà các cuốn sổ kế toán đổi từ màu mực đỏ (lỗ) sang mực đen (lời).
Năm 2005, các công ty bán lẻ trên mạng đưa ra ngày Thứ Hai Ảo (Cyber Monday) tương tự như ngày Thứ Sáu Ðen, cũng có rất nhiều mặt hàng hạ giá. Năm 2010, công ty thẻ tín dụng American Express giới thiệu ngày Thứ Bảy Tiểu Thương (Small Business Saturday) để khuyến khích người Mỹ đi mua sắm tại các cơ sở kinh doanh địa phương một ngày sau Thứ Sáu Ðen. Với chiều hướng mua sắm hiện nay, tổng số hàng bán ra trong ngày Thứ Hai Ảo đã vượt qua ngày Thứ Sáu Ðen truyền thống.
Ý nghĩa và nguồn gốc dài dòng của ngày Thứ Sáu Ðen này hầu hết người tiêu thụ không biết và có lẽ cũng không mấy quan tâm. Ðiều mà người tiêu thụ quan tâm về ngày Thứ Sáu này là được mua nhiều mặt hàng giá rẻ và đối với họ đó mới là ý nghĩa thật sự.
Riêng đối với giới kinh doanh và các kinh tế gia, Thứ Sáu Ðen còn mang một ý nghĩa khác rất quan trọng: Nó khởi đầu cho thời gian mua sắm bận rộn nhất trong năm và nền kinh tế nước Mỹ thành công hay không một phần là tuỳ thuộc vào sức tiêu thụ của người dân trong suốt hơn một tháng cuối năm này.
Các nhà phân tích thị trường dự đoán mức mua sắm của người Mỹ trong mùa lễ năm nay sẽ mạnh nhờ bởi mức lương trung bình tăng, con số người thất nghiệp thấp và chỉ số tin tưởng của người tiêu thụ khá vững vàng.
Theo công ty nghiên cứu và phân tích thị trường Customer Growth Partners cho biết số hàng bán ra trong ngày Thứ Sáu Ðen vừa qua được phỏng đoán vào khoảng $33 tỉ, so với ngày Thứ Sáu Ðen của năm ngoái tăng 4.8 phần trăm.
Theo dự đoán của Liên đoàn Bán lẻ Quốc gia (NRF), mức mua sắm cho Tháng 11 và 12 năm nay sẽ tăng 4 phần trăm lên khoảng $682 tỉ, và nhờ vậy mùa mua sắm cho dịp lễ cuối năm 2017 sẽ đạt mức cao nhất kể từ năm 2014.
Sau một năm gặp nhiều thử thách để theo kịp với thói quen của người tiêu thụ đang chuyển qua mua sắm trên mạng, nhiều cửa hàng bán lẻ truyền thống ở Mỹ năm nay đã giảm bớt hàng trong kho của họ và nhờ vậy sau ngày Thứ Sáu Ðen vừa qua, hàng tồn kho của họ không bị ứ đọng quá nhiều để buộc họ phải giảm thêm giá để lôi kéo khách hàng.
Theo công ty theo dõi giá cả các mặt hàng Market Track LLC, mức giảm giá trung bình được quảng cáo cho ngày Thứ Sáu Ðen năm nay qua 17 loại mặt hàng chính là 45 phần trăm, so với 48 phần trăm của năm ngoái. Chỉ có ba trong số tám công ty bán lẻ chính trên toàn quốc là có chương trình giảm giá nhiều hơn so với một năm trước đây.
Năm 2008 với nền kinh tế bị suy trầm đưa tới hậu quả là mức mua sắm trong dịp lễ cuối năm bị suy giảm, nhưng kể từ đó đến nay, việc chi tiêu cho mùa lễ đã tăng đều mỗi năm, với mức tăng trung bình là 3.9 phần trăm kể từ năm 2010.
Các nhà phân tích dự đoán chiều hướng đó cũng sẽ tiếp tục trong năm nay với nền kinh tế tăng trưởng đều đặn. Tỉ lệ thất nghiệp giảm xuống 4.1 phần trăm trong Tháng 10 và đây là con số thấp nhất trong hơn một thập niên qua. Và do đó không có gì ngạc nhiên khi cuộc thăm dò mới đây cho biết có tới 81 phần trăm người Mỹ nói rằng tình trạng tài chánh của họ vẫn như cũ hoặc khả quan hơn so với một năm trước.
Thêm một lý do khác nữa cho thấy mức mua sắm của người Mỹ sẽ tăng là nhờ thời tiết mát mẻ chứ không lạnh như năm ngoái, đặc biệt ở khu vực miền đông bắc, với nhiệt độ trung bình trong ngày ở ngưỡng 60° F. Hơn nữa, theo lịch năm nay, Lễ Tạ Ơn rơi vào ngày 23 Tháng 11, nghĩa là người đi mua sắm có được thêm một ngày và thêm một cuối tuần đầy đủ để hoàn tất danh sách những món hàng cần mua để làm quà cho người thân và bạn bè. Năm ngoái, từ Lễ Tạ Ơn đến Lễ Giáng sinh chỉ có bốn cuối tuần đầy đủ với thêm hai ngày Thứ Sáu và Thứ Bảy; năm nay thì được đúng năm cuối tuần đầy đủ.
Công ty Amazon cho biết ngày Lễ Tạ Ơn là một trong những ngày mua sắm qua các thiết bị di động (điện thoại thông minh, máy tính bảng) bận rộn nhất, với các mặt hàng được đặt mua qua ứng dụng của họ tăng hơn 50 phần trăm so với năm ngoái. Các mặt hàng bán chạy nhất của Amazon gồm có máy pha cà phê hiệu Keurig và thiết bị loa thông minh Echo.
Một vài vấn đề kỹ thuật cũng đã xảy ra trong ngày Thứ Sáu Ðen. Nhiều khách hàng của công ty sản xuất các mặt hàng thể thao Nike Inc. than phiền về một số lỗi kỹ thuật khi họ sử dụng trang mạng của công ty này, và hệ thống cửa hàng Macy’s cũng cho biết hệ thống thẻ tín dụng của họ hoạt động chậm.
Mặc dù vậy, vẫn có rất đông người mua sắm ngay sau bữa tiệc Lễ Tạ Ơn ở nhà đã liền đổ xô tới các cửa tiệm để mong mua được những món hàng giá hạ làm quà cáp cho mùa lễ cuối năm.
Theo kết quả thăm dò của NRF, có khoảng 115 triệu người Mỹ đi mua sắm trong ngày Thứ Sáu Ðen năm nay và khoảng 32 triệu đã đi mua sắm ngay trong ngày Lễ Tạ Ơn, khi những cửa hàng bán lẻ như Best Buy và Macy’s bắt đầu mở cửa đón khách.
Cũng theo kết quả cuộc thăm dò trên của NRF, có khoảng 69 phần trăm người Mỹ, tương đương với 164 triệu người, dự tính đi mua sắm trong khoảng thời gian năm ngày từ Lễ Tạ Ơn đến Thứ Hai Ảo.
VH