Paris. Saigon và tôi.
Lần đầu tôi đến Paris là tháng Bảy, mùa hè. Mùa du lịch. Cũng đúng vào dịp Quốc khánh 14 Tháng 7 của nước Pháp. Vào dịp này chính phủ Pháp thường tổ chức các hoạt động diễn hành chào mừng rất hoành tráng trên đại lộ Champs-Élysées nhưng tôi biết là mình không làm sao tìm được một chỗ để xem khi mà thiên hạ đông nghẹt, rủ nhau đi xếp hàng dành chỗ từ sáng sớm, nên đành thôi.
Lần thứ hai sang Paris lại vào mùa đông, ngay dịp lễ Giáng Sinh và Năm Mới. Paris thật lộng lẫy ánh sáng, màu sắc, nhất là những cửa hàng thời trang xung quanh Galeries Lafayette, trên đại lộ Champs-Élysées… Ðèn từ trong các cửa hàng, đèn giăng khắp nơi. Hai bên đại lộ là hàng trăm cái shop nhỏ bán những đồ lưu niệm, đồ chơi và các trò chơi mùa Giáng Sinh dành cho trẻ em, những món ăn nhanh, bánh ngọt, café, rượu, hạt dẻ rang… Mùi thơm của bánh, của café, rượu hồi… thơm lừng cả con đường, du khách dừng chân nhấm nháp các món ăn, nhấp một ngụm café nóng bỏng môi, ấm cả ruột giữa đêm đông giá lạnh. Cuối đại lộ, trên quảng trường Concorde là chiếc đu quay khổng lồ, lại phải sắp hàng để được lên ngồi, lúc chiếc đu quay lên cao có thể ngắm được cả đại lộ tràn ngập ánh sáng và một phần thành phố vào ban đêm.
Ðêm Giáng Sinh, dù không phải là người có đạo, tôi vẫn theo mọi người vào Nhà thờ Ðức Bà, lắng nghe giọng giảng đạo du dương của vị linh mục đẹp trai (!) dù chỉ hiểu lõm bõm vài chữ, chỉ là vì thích cái không khí trang nghiêm và thích nghe những bản nhạc được cả dàn nhạc khá đông người tấu lên trong nhà thờ vào giờ khắc Chúa ra đời.
Cả hai đêm Noel và đêm Giao thừa tôi đều ra đường, bất chấp lời khuyên của bạn bè, người quen, những người đã sống lâu ở Paris rằng đừng ra đường vào đêm Giao thừa.
Ðêm Noel vì truyền thống của người Pháp là dành cho gia đình nên ngoài đường còn vắng, còn đêm Giao thừa thì sẽ rất đông. Và quả là đúng vậy. Ý định ban đầu sẽ đi ra khu vực tháp Eiffel xem bắn pháo bông, nhưng cuối cùng tôi bị kẹt cứng vì ngoài đường quá đông, và đành đón năm mới trên một chiếc metro đông nghịt người. Lúc về còn tệ hại hơn, hàng dãy người chen chúc đứng đợi metro, đông đến nỗi tôi cứ sợ lỡ ai đó vì va chạm mà té xuống đường ray. Nhưng không có chuyện gì xảy ra, dù đông, người Paris cũng rất ý thức để không chen lấn, xô đẩy. Những chuyến metro đầy đặc người cứ chạy qua không dừng lại, chờ mãi chờ mãi cuối cùng cũng có một chiếc chịu dừng, chúng tôi leo lên, đông và chật đến nỗi không sao cử động được. Thật là một đêm Giao thừa đáng nhớ!
Vậy nhưng vẫn không chừa, lần khác lại đúng Giao thừa, lại ra đường, lại đông nghẹt đến mức tưởng như có thể chết vì ngạt trên metro!
Dăm sáu lần đến Paris nhưng lại chưa có lần nào đi vào mùa thu, tuy nhiên vẫn có thể hình dung cái mùa lãng mạn nhất ở thành phố này với những hàng cây đổi màu vàng, đỏ, lá rụng thành từng tấm thảm vàng trong công viên, trên phố xá và nắng rải nhẹ một màu vàng ấm áp, bâng khuâng lên vạn vật. Mùa thu ở châu Âu nói chung đẹp. Cái mùa dành cho tình yêu và nỗi nhớ.
Sau này đến Paris, không quá phấn khích như lần đầu tiên, nhưng vẫn yêu thành phố này hơn nhiều thành phố khác của châu Âu.
Những thắng cảnh, địa chỉ văn hóa quan trọng đã đi xem, tôi dành thì giờ để lang thang phố xá. Một mình. Qua các khu phố, quảng trường… khác nhau. Buổi chiều thì ngồi uống một cốc café espresso hoặc ly bia lạnh trong những quán café ở Grand Boulevard hoặc khu Bastille. Café Pháp ngon. Dân Pháp nói chung và dân Paris nói riêng thích ngồi quán xá. Vào mùa này thời tiết buổi chiều mát mẻ, những cái quán có bày bàn ghế ngoài trời thường đông nghẹt khách. Nhấp từng ngụm bia mát lạnh, nhìn mọi người rảo bước qua lại, nhìn những nghệ sĩ đường phố biểu diễn đánh trống, nhào lộn hoặc kéo đàn violon… Ở bất cứ đâu tại Paris, từ vỉa hè cho đến dưới những đường hầm metro cũng có thể bắt gặp những nghệ sĩ kiểu như vậy, đôi khi có những người đánh violon hoặc hát opera rất hay.
Ngồi trong những quán café khác nhau chợt nhớ Saigon. Có lẽ thói quen ngồi quán café của dân Saigon là học từ người Pháp. Có nhiều cái người Việt học của người Pháp, những kiến trúc đẹp nhất của Sàigòn, Hà Nội cũng do người Pháp xây. Phải chăng vì vậy mà nhiều người VN, trong đó có tôi, cảm thấy gần gũi với Paris ngay từ lần đầu tiên đặt chân đến thành phố này.
Mà thật ra thì từ trước khi chưa đến, tôi đã yêu Pháp, yêu Paris qua những bài thơ của Vũ Hoàng Chương, Cung Trầm Tưởng, Nguyên Sa, Thanh Tâm Tuyền…, những bài hát của Phạm Trọng Cầu, Phạm Duy, Ngô Thụy Miên…; qua tác phẩm của các thi sĩ văn sĩ Pháp Guillaume Apollinaire, Jean Nicolas Arthur Rimbaud, Paul-Marie Verlaine, Jean-Paul Sartre, Françoise Sagan… mà tôi tìm đọc được qua những bản dịch có từ thời trước năm 1975 ở miền Nam; những tình khúc Pháp với các giọng ca nổi danh từ thập niên 50, 60, 70, 80… như Edith Piaf, Jacques Brel, Johnny Halliday, Francoise Hardy, Sylvie Vartan…; và đã biết đến nhà thờ Ðức Bà Paris qua tác phẩm nổi tiếng của Victor Hugo, biết Khải Hoàn Môn qua tác phẩm cùng tên của Erich-Maria Remarque, biết bảo tàng Louvre qua rất nhiều bức tranh được in trong những cuốn sách hội họa, biết phim ảnh Pháp, lịch sử điện ảnh Pháp v.v…
Dân ở Mỹ qua Paris thường chê Paris nhỏ, bẩn, nhất là ở các khu nhà ga metro, đường sá thì chật chội, chê người Pháp ở nhà chật, đi xe cũ v.v… Dân Bắc Âu như Na Uy cũng kêu Paris bẩn, xô bồ, không bình yên thoáng đãng như các thành phố của mấy xứ Bắc Âu. Và nếu so với Ðức, các thành phố lớn của Ðức cũng ngăn nắp sạch sẽ trật tự hơn, giống như tính cách của người Ðức.
Nhưng với những ai yêu Paris thì khác. Paris có thể hơi chật, hơi bẩn, xô bồ, nhất là quá nhiều dân nhập cư người gốc Phi, các xứ Ả Rập, Hồi giáo… Tuy nhiên, thành phố này có một cái gì đó gần gũi, ấm cúng, không quá rộng lớn để con người dễ có cảm giác bị lọt thỏm, cô đơn như nhiều thành phố lớn ở Mỹ, đồng thời có một cái hồn riêng, phong cách riêng, từ cảnh trí cho đến con người, đời sống văn hóa tinh thần thì vô cùng phong phú.
Cứ nghĩ ở Paris cho dù có sống một mình cũng không cảm thấy buồn chán, thiếu gì thứ để đi xem đi nghe, bồi bổ đầu óc, tinh thần, hoặc chỉ cần đi ra quán café, quán bar ngồi uống café, uống bia, nhìn người qua lại cũng vui, ai có tiền và thích mua sắm thì đi mua sắm – Paris là thiên đường của thời trang, chỉ sợ không có tiền mà mua thôi. Có gì mà phải buồn! Còn đối với sinh viên người nước ngoài thì đây là một thành phố lý tưởng về nhiều mặt để học tập. Học phí rẻ, quá rẻ nếu so với Anh với Mỹ, mọi thứ thư viện, bảo tàng, rạp chiếu phim, nhà hát… đều có chính sách miễn phí hoặc giảm giá cho sinh viên, hệ thống giao thông công cộng thì vô cùng tiện lợi. Nhưng tất nhiên là phải học tiếng Pháp. Khi mà tiếng Anh đang được sử dụng như một ngôn ngữ quốc tế như hiện nay thì điều này cũng bất lợi.
Với riêng tôi, tôi yêu Paris. Yêu cái bề dày văn hóa lịch sử, cái hồn riêng của thành phố. Ðời sống ở Paris và ở nước Pháp nói chung không quá căng thẳng như ở Mỹ hay ở Nhật nhưng cũng không quá trầm lặng, buồn, hơi bị sức ỳ như mấy nước Bắc Âu. Dân Pháp có vẻ là một dân tộc giàu nghệ sĩ tính, rất biết enjoy life, dù kinh tế không phải thuộc loại khá giả cho lắm thì hầu hết vẫn đi làm 35 giờ/tuần, cuối tuần là đi chơi, luôn luôn có thể thu xếp thì giờ để ngồi quán xá tán gẫu với bạn bè đồng nghiệp hoặc đi dạo tay trong tay với người yêu.
Sống ở Pháp thì khó mà giàu, đa số những người Việt ở Pháp mà tôi biết cũng vậy, trong khi họ hàng người quen của tôi ở Mỹ có thể có nhà to hơn, tiền trong ngân hàng nhiều hơn nhưng lại vất vả quá, đi làm một job không đủ lại hai job; trừ khi qua Mỹ lâu, thuộc tầng lớp trung lưu, còn không chả có thì giờ đọc cuốn sách, chả có thì giờ đi bảo tàng hay nhà hát, cũng chẳng đi du lịch châu Âu cho nó tốn tiền, có tiền thì chỉ thích về VN xài tiền cho rẻ.
Còn dân Na Uy nơi tôi đang sống thì nhìn chung hơi trầm lặng, đơn giản, khá là giống nhau từ suy nghĩ, gu thời trang cho đến quan niệm thế nào là một cuộc sống hạnh phúc! Có lẽ do Na Uy là một nước nhỏ, dân số ít, bề dày văn hóa không thể bằng với một số quốc gia khác của châu Âu như Anh, Pháp, Ðức, Nga. Thời tiết ở Na Uy lạnh, thiên nhiên đẹp nên con người có khuynh hướng sống với gia đình, với thiên nhiên nhiều hơn. Mùa đông lạnh quá, tuyết phủ trắng trời trắng đất làm thế nào mà ra đường, tổ chức các hoạt động vui chơi này kia được. Thời tiết cũng phần nào ảnh hưởng đến tính cách con người, dân ở xứ lạnh dường như cũng tĩnh lặng, ít năng động hơn những xứ nóng hoặc ấm áp.
Và tôi biết rằng mình sẽ lại có ngày quay trở lại Paris…
SC