Hầu hết những người Việt Nam tỵ nạn Cộng Sản trên các quốc gia Anh, Pháp, Úc, Đức, và nhất là Hoa Kỳ đều đã biết tin Thiếu Tướng Trần Bá Di vừa qua đời tại Orlando, Florida ngày 23 tháng 3 năm 2018.
Có thể nói tất cả những ai có vinh hạnh quen, hay biết đến ông đều được nghe những tiếng tố về ông. Là một tướng lãnh, ông có tài chỉ huy, có lòng thương yêu thuộc cấp. Những chức vụ, huy chương, ông có là những gì từ tài năng của ông ngoài chiến trận. Trên tất cả, sau khi lo cho vợ, con di tản sang Hoa Kỳ để rảnh tay, ông chọn ở lại để chiến đấu cho tới giây phút cuối cùng của VNCH. Sau ngày 30 tháng Tư năm 1975, Tướng Di đã bị lưu đày khổ ải trong những trại tù từ Nam ra Bắc suốt hơn 17 năm ròng rã. Anh hùng sa cơ, lỡ vận vẫn ngẩng cao đầu chấp nhận sự trả thù hèn hạ của giặc thù Cộng Sản. Sau hai năm được thả về, năm 1993, Tướng Di sang Hoa Kỳ theo diện HO và định cư tại Orlando. Dù ở tuổi 62, ông vẫn nhất định làm việc để tự mưu sinh. Không xin trợ cấp, ông đã liên tục làm việc cho đến tuổi 80, khi sức khỏe không còn cho phép.
Tôi là một phụ nữ Việt như trăm ngàn thường dân khác, nhiều lần diện kiến ông trong những sinh hoạt cộng đồng. Dưới mắt tôi, Tướng Di là một người giản dị, chân thành. Vốn không có tính “thấy người sang bắt quàng làm họ” nên tôi thường đứng xa mà ngưỡng mộ, có chăng chỉ là lời chào kính đối với người lớn tuổi hơn mình, nên tôi không có dịp tìm hiểu nhiều hơn về ông. Thật là một điều đáng tiếc cho tôi! Càng tiếc khi có dịp nghe những chia sẻ, những tâm tình của nhiều người với Tướng Di trong buổi vinh danh (Funeral Wakes), một ngày trước khi cử hành tang lễ tại Thánh đường Philipphê Phan Văn Minh. Cha Chánh Xứ, Nguyễn Thanh Châu kể lại: Tướng Di là một giáo dân vẫn tham dự Thánh Lễ Chúa Nhật mỗi tuần như nhiều người khác. Ông sống đời khiêm nhượng, đơn sơ. Cho đến một lần trong dịp Hội Tết Về Nguồn hàng năm (để gây quỹ cho Giáo Xứ), tình cờ Cha gặp một cựu quân nhân nghiêm trang chào tay Thiếu Tướng Di, Cha mới biết chức vị của người giáo dân đặc biệt này. Không nề hà việc nặng, nhẹ, cũng rửa chén, dọn dẹp trong quán, hàng ăn để đóng góp phần mình trong Giáo xứ. Một tướng về hưu của quân đội Hoa Kỳ, ông Richarson, đã tham chiến tại Việt Nam chia sẻ; khi ấy ông là Đại Úy Richardson làm cố vấn cho Thiếu Tá Di trên chiến trường. Đồng cam cộng khổ. Trong một trận chiến dài ngày, ăn mãi lương khô cũng chán nên khi gặp dịp có trứng tươi ăn thì Richardson đã mau mắn lựa lấy những trái thật to, bỏ trái nhỏ lại trong rổ trứng luộc còn bốc hơi vừa được đưa ra. Ông Di chỉ cười mà không ngăn cản tuy biết rõ trái to là hột vịt lộn, trái nhỏ là trứng thường. Cho đến lúc bóc trứng ăn, nhìn thấy con vịt thành hình bên trong trái trứng thì sợ nhưng đành nhắm mắt mà nuốt vì biết mình không được lãng phí lương thực. Không ăn thì đói. Trong một lần Tướng Di bị thương ngoài mặt trận, viên cố vấn đã muốn gọi trực thăng đưa về Bệnh Viện Dã Chiến Hoa Kỳ nhưng ông Di không đồng ý; nhất định muốn về cùng bệnh viện với anh em thương binh của mình để cùng chia sẻ nỗi đau thể xác. Ông đúng là một người gần gũi binh lính ngay cả trong lúc hiểm nguy, đau đớn. Một ghi nhận khác: “Xong buổi Funeral Wakes, trong lúc mọi người bận rộn chào nhau trước khi chia tay; Một chú bé khoảng chừng 7, 8 tuổi bước đến, gục đầu vào quan tài nhưng không khóc. Thấy lạ, tôi đứng yên từ xa để ý xem em làm gì. Khá lâu sau, em ngửng đầu lên, nét mặt thanh thản. Sau mới biết em là cháu của Tướng Di. Có lẽ lúc còn sống, ông và cháu rất gần gũi nhau nên khi mất ông, em đến tâm sự, bày tỏ lòng mình. Còn hình ảnh nào đẹp hơn thế?”
Có lẽ chưa lần nào tôi thấy được sự kính nể người lãnh đạo (Tướng Di) của mình từ các cựu quân nhân thuộc cấp như khi tôi tham dự tang lễ Ông. Tôi chứng kiến những cách biểu lộ của họ đối với Tướng Di và hiểu đó là tấm lòng thương yêu kính trọng của họ đối với ông, một người yêu quốc gia, yêu đồng bào, yêu anh em đồng đội, sống cương trực, thanh liêm, sĩ khí, chết thảnh thơi yên nghỉ.
Tướng Di đã mất nhưng hào khí của ông sẽ còn ở lại mãi với những người Việt, trong đó có tôi.
Kính chào tiễn biệt.
T.P