Thung lũng sau lưng khu di tích Mỹ Sơn có núi Cà Tang, trong tiếng Champa có nghĩa là “vách nhà”, là hậu cứ của vương quốc Champa và cũng là nơi Nghĩa hội Quảng Nam khởi nghiệp Cần Vương, Nguyễn Duy Hiệu, Phan Bá Phiến… đặt đại bản doanh tại đây.
Tôi cho Joe biết gần 30 năm trước, còn là một học sinh Trường Trung học Sào Nam, chúng tôi đã theo thầy giáo và cán bộ trồng rừng, hàng năm đi lao động nửa tháng ròng để trồng thông, gây rừng, phủ xanh những ngọn đồi trọc rừng núi Mỹ Sơn.
Ðó là vùng ký ức tuyệt vời mà tôi biết, những người bạn thuở thiếu thời với mình, không mấy ai muốn quay về tìm lại.
Joe phàn nàn rằng Joe có thể hình dung được rừng Mỹ Sơn sau chiến tranh chỉ là những đồi sim, lau. Tháp Champa chỉ là những móng tường nham nhở, lở lói. Con đường đất ngày xưa vào mùa mưa bùn sình lội ngập sâu tận bắp chân. Mọi thứ Joe có thể hình dung được, riêng tôi 30 năm trước, đạp xe cùng thầy bạn đến Mỹ Sơn, đi bộ đường lầy suốt 10km vào vùng thung lũng và núi đồi để trồng cây thì Joe không sao hình dung được, không thể phục hoạt được hình ảnh của tôi xưa như tái dựng các cụm tháp Chàm.
Cho tới bây giờ viết lại những gì mình trải qua thậm chí tôi không biết mình ngày xưa đã gửi những giấc mơ nào nơi núi rừng Mỹ Sơn. Thuở đó, trong một đêm trăng, chúng tôi dựng lán trong rừng, đốt lửa và ca hát, tôi chỉ muốn mình có một giọng hát thật hay, hay hơn những danh ca lừng lẫy trên thế gian này. Tuổi thơ tôi ướp đẫm âm nhạc và huyền tích xứ đất quê mình, những câu chuyện đời đất đời người, những địa danh có từ thời cha ông đi mở mang bờ cõi, khẩn hoang, thấy óng ánh những sắc màu, những hơi thở gan ruột bầm nát bàn tay vỡ đất, lật đá, trồng cây.
Joe là một ca sĩ xuyên quốc gia, anh mang quốc tịch Úc nhưng sống chủ yếu ở Việt Nam, từng học tiếng Việt với một ông thầy giáo cũ dạy tiếng Anh lớp tôi thời Trung Học. Thầy bảo Joe yêu văn hóa Việt, học tiếng Việt nhanh lắm, nói thạo tiếng Việt, mê nhạc vàng, hát những bài hát cũ như: Thành phố buồn, Giọt lệ đài trang, Thành phố sau lưng, Ai cho tôi tình yêu…. Và Joe hát tôi nghe: “gác lạnh về khuya cơn gió lùa…”.
Tôi giỡn với Joe rằng đêm xưa, chúng tôi từng nghe ma Hời hát, ngày ấy Mỹ Sơn hoang vu, huyền bí, thâm nghiêm và ma mị hơn bây giờ. Joe chắc chắn rằng, bây giờ trốn trong rừng, qua đêm, sẽ thấy ma Hời hát.
Joe đến Mỹ Sơn 5 lần rồi và như Joe nói là anh không thể kết nối được với người xưa trên vùng thánh địa này.
Thầy giáo nói với tôi Joe yêu văn hóa Việt và nhờ tôi chỉ dẫn thêm cho Joe, vì kiến thức của thầy có giới hạn. Về Mỹ Sơn lần này điều trước mắt tôi thấy đông nhất vẫn là khách Trung quốc, họ đưa cả xe nôi, chở bé sơ sinh lên thám hiểm Mỹ Sơn.
Anh bạn cùng lớp thời phổ thông Nguyễn Công K., người nhiều năm làm quản lý ở Khu di tích Mỹ Sơn, đã gần chục lần lên Hòn Ðền. Có lần anh đi bộ hơn 40 km tới tận khu căn cứ Tân Tỉnh của Nghĩa hội Quảng Nam rồi men theo lối những người chặt đốt, bứt mây, lên đỉnh Hòn Ðền, vượt đèo Phường Rạnh…
Hòn Ðền có độ cao 749 mét so với mực nước biển. Gọi tên Hòn Ðền vì nơi đây lưu dấu một ngôi đền thờ xưa. Từ xa, đỉnh núi nhô ra phía đông trông giống như chim thần khổng lồ, nhưng tảng đá trên đỉnh có hình chiếc răng mèo nên gọi tên đỉnh Răng Mèo. Ðây cũng là đỉnh núi cao nhất nằm ở miền trung du Quảng Nam. Chưa thấy nơi đâu thêu dệt các yếu tố kỳ bí nhiều như Mỹ Sơn mà dấu ấn lớn nhất chính là Hòn Ðền. Nơi ấy dòng sông Thu Bồn mang phù sa đắp bồi làm nên những vườn cây trái sum suê cho làng Ðại Bường suốt bốn mùa.
Hòn Ðền nằm trong dải núi kéo dài lô nhô nhiều ngọn, cách khoảng 10km có núi Cà Tang thuộc địa phận huyện Quế Sơn. Ðây là quê hương của một anh bạn học cùng thời với tôi ở Huế. Trong một năm về xứ núi Cà Tang anh bạn sinh viên này đã lên rừng tìm trầm. Có một câu chuyện anh kể lại rằng, một nhóm người nào đó trúng được một lô kỳ nam trị giá 400 cây vàng. Họ giết nhau nhằm độc chiếm và nhóm khác hưởng lộc từ số kỳ nam trị giá 400 cây vàng kia.
Tôi theo những câu chuyện anh bạn kể, rong xe từ Hòn Ðền sang núi Cà Tang, lên đèo Phường Rạnh. Người dân khu vực thung lũng Mỹ Sơn, Trung Lộc, Trung Phước (Quế Trung), Phước Ninh, Quế Ninh… vẫn còn truyền khẩu một dã thoại nhuốm màu ma quái, rằng ban đêm, đôi khi người ta nhìn thấy vệt sáng đỏ bay từ đỉnh núi Chúa đến đỉnh núi Cà Tang. Dân gian tin rằng đó là Ông (núi Chúa) đang đi thăm Bà (núi Cà Tang)…
Lớp người xưa kể rằng có những đêm trời tối, họ thường nhìn thấy có một con gà vàng đi ăn, cả thân hình phát sáng, con gà chỉ xuất hiện giây lát rồi biến mất và cũng chẳng ai bắt được. Lạ lùng là nhiều người quanh khu vực bắt gặp những nải chuối, buồng cau, lá trầu, cối giã trầu … được dát vàng hoặc dát bằng vàng lá nhưng chẳng ai giàu lên từ số vàng này.
Những câu chuyện kể dù có khác nhau nhưng cũng đều gắn với vùng đất linh thiêng, Khu thánh địa Mỹ Sơn, trung tâm thờ cúng của vương quốc Chàm cổ xưa. Nơi mà tên đất, tên suối, tên núi, tên sông… đều gắn với niềm tin và sự sùng kính về một thế giới thần linh.
Trước đây cuộc sống của người dân trong vùng chủ yếu phụ thuộc vào “rừng rú” với đủ thứ nghề như đốt than, bứt mây, đốn gỗ, tìm trầm. Sau này, mọi người bàn nhau kiếm một cái nghề để ổn định cuộc sống và truyền lại cho con cháu đời sau. Lúc đó những người thợ từ Phú Khánh ra khai thác trầm hương, họ sẵn có nghề thủ công mỹ nghệ chế tác trầm cảnh và người dân trong làng học lại. Khi những địa danh trầm kỳ bị cày nát, thì các vườn đồi dó bầu (trầm) xuất hiện, có rừng dó trầm hơn 20 năm tuổi trở lên, cho ra những gốc trầm cổ thụ.
Ngày xuân, đi dọc Nam Phước, Ðiện Bàn, Hội An… nhiều nơi người ta bán trầm với giá 4, 5 triệu một gộc trầm đã qua chế tác. Có người nói với tôi đó là đồ giả, gỗ giả ướp hương trầm.
Tôi biết chính xác đó là trầm thật được khai thác từ cây dó bầu ở các vườn đồi, loại trầm tích tụ nhanh từ các kỹ thuật hiện đại, qua bàn tay chế tác lành nghề. Ai muốn mua trầm kỳ với giá chục tỷ, trăm tỷ đồng/1kg, loại trầm tích ngàn năm chỉ có ở chốn rừng thiêng nước độc, mới coi chừng dính trầm giả.
LTT