Một trong những ca khúc cảm động và chân thành viết về mẹ, thường được hát nhiều nhất trong mùa lễ Vu Lan là bài Bông hồng cài áo.
Ca khúc này, lấy ý từ đoản văn cùng tên của Thích Nhất Hạnh, được nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ sáng tác khoảng năm 1965-1966, và từ đó đã được rất nhiều ca sĩ trình bày.
Một tập tục Nhật Bản
Trong đoản văn viết về mẹ xuất bản năm 1962 tại Sài Gòn, nhan đề “Bông hồng cài áo”, Thích Nhất Hạnh thuật lại một câu chuyện xảy ra hồi ông ở Nhật:
“Tây phương không có ngày Vu-lan nhưng cũng có Ngày Mẹ (Mother’s Day) mồng mười tháng năm (năm đó). Tôi nhà quê không biết cái tục ấy. Có một ngày tôi đi với Thầy Thiên Ân tới nhà sách ở khu Ginza ở Đông Kinh (Tokyo), nửa đường gặp mấy người sinh viên Nhật, bạn của thầy Thiên Ân. Có một cô sinh viên hỏi nhỏ Thầy Thiên Ân một câu, rồi lấy ở trong xắc ra một bông hoa cẩm chướng màu trắng cài vào khuy áo tràng của tôi. Tôi lạ lùng, bỡ ngỡ, không biết cô làm gì, nhưng không dám hỏi, cố giữ vẻ tự nhiên, nghĩ rằng có một tục lệ chi đó. Sau khi họ nói chuyện xong, chúng tôi vào nhà sách, thầy Thiên Ân mới giảng cho tôi biết đó là Ngày Mẹ, theo tục Tây phương. Nếu anh còn mẹ, anh sẽ được cài một bông hoa màu hồng trên áo, và anh sẽ tự hào được còn mẹ. Còn nếu anh mất mẹ, anh sẽ được cài trên áo một bông hoa trắng…”
Ở “Bông hồng cài áo”, Nhất Hạnh đã vẽ nên người mẹ bằng những hình ảnh và lời văn đơn sơ mà gần gũi, rất đỗi thân thương: Mẹ già như chuối ba hương, Như xôi nếp một như đường mía lau.
Cuối bản văn, ông viết:“Đó là điệp khúc tôi muốn ca hát cho anh nghe hôm nay. Và anh hãy ca, chị hãy ca cho cuộc đời đừng chìm trong vô tâm, quên lãng. Đóa hoa màu hồng tôi cài trên áo anh rồi đó. Anh hãy sung sướng đi!”
Nghi thức tại chùa
Trong nghi thức “Bông Hồng Cài Áo” thường được tổ chức trong ngày Lễ Vu Lan hằng năm ở các chùa Việt Nam để tưởng nhớ những bà mẹ đã khuất và vinh danh những bà mẹ còn tại thế, các em Phật Tử, với hai giỏ hoa hồng, màu đỏ và màu trắng, sẽ đến cài hoa lên áo từng người dự lễ, bông hồng cho những ai còn mẹ và bông trắng cho những ai mất mẹ.
Ở Nhật, bông hoa để cài lên áo không nhất thiết là hoa hồng. Tuy nhiên, khi tập tục này du nhập vào Việt Nam, thì hoa hồng được sử dụng nhiều nhất.
