Kết thúc tuần lễ vừa qua, hôm Thứ Sáu 22/4, giá một thùng dầu thô tại thị trường Brent đạt mức $45.11 là giá cao nhất trong vòng năm tháng qua và cũng đánh dấu thị trường dầu thô đã tăng đều trong ba tuần liên tiếp.
Đây quả là một nghịch lý vì trong một cuộc họp quan trọng của 13 quốc gia thành viên thuộc OPEC (Tổ chức Các quốc gia Xuất cảng Dầu) cùng với Nga diễn ra tại thủ đô Doha (Qatar) hôm 18/4 với nỗ lực kêu gọi các quốc gia trên giảm bớt xuất cảng dầu xuống ngang bằng với mức xuất cảng trong Tháng Hai vừa qua để nhằm nâng giá dầu thô lên. Tuy nhiên, cuộc họp trên không mang lại một kết quả cụ thể nào.
Thông thường, khi kết quả như thế được loan tải – cùng những chỉ số khác như mức cung trên thế giới hiện nay cao hơn mức cầu khoảng 1 triệu thùng mỗi ngày và trữ lượng dầu thô tại Hoa Kỳ hiện ở mức 538.6 triệu thùng, là mức cao kỷ lục từ trước tới nay trong cùng khoảng thời gian này của năm – thì giá dầu thô trên thị trường sẽ giảm, nhưng lần này thì ngoại lệ. Nhiều chuyên gia về năng lượng đưa ra một số lý do về hiện tượng trái nghịch này: Vụ đình công của công nhân tại Kuwait đã làm mức sản xuất dầu trung bình của quốc gia này giảm từ 2.8 triệu thùng mỗi ngày xuống còn 1.5 triệu (một thùng dầu chứa được 42 gallons); vụ mất điện tại Venezuela cắt bớt thêm 200,000 thùng; trong khi tin của hãng thông tấn Reuters cho biết một ống dẫn dầu ở Nigeria phát nổ làm giảm bớt lượng sản xuất dầu thô thêm khoảng 400,000 thùng mỗi ngày.
Với những lý do trên, ta có thể ước lượng giá dầu (sau đó là giá xăng khi đến tay người tiêu thụ) tăng trong mấy tuần qua có lẽ chỉ là ngắn hạn và nếu có tăng thêm trong thời gian tới thì cũng không đáng kể. Theo ý kiến của nhiều chuyên gia về năng lượng, giá dầu thô có lẽ đã đụng đáy và trong thời gian một hai năm tới sẽ giữ ở mức quân bình là $40-$60 cho mỗi thùng dầu thô. Đây cũng là mức giá cần thiết cho các công ty khai thác và sản xuất dầu thô trong nội địa Hoa Kỳ mới không bị lỗ hay có thể có lời, và nhờ thế, công việc trong ngành năng lượng mới không bị cắt giảm.
Thêm một điều nữa là trong Tháng 5 tới đây, người tiêu thụ sẽ thấy giá xăng tăng cao hơn và đây cũng là khoảng thời gian thông thường có giá xăng cao nhất trong năm vì các hãng lọc dầu phải bơm thêm lượng cồn (ethanol) vào trong xăng cho xe chạy vào mùa hè để giảm bớt khí thải theo luật của liên bang.
Đứng trên phương diện kinh tế, giá xăng dầu đóng một vai trò rất quan trọng đối với nền kinh tế thế giới nói chung, đặc biệt là những quốc gia tiêu thụ dầu nhiều nhất trên thế giới, trong đó có Hoa Kỳ ở mức cao nhất, chiếm khoảng 25% trong tổng số dầu tiêu thụ của cả thế giới. Giá xăng dầu lên xuống ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống của người tiêu thụ. Khi giá xăng tăng, nó ảnh hưởng đến sự di chuyển của người dân, chi phí vận chuyển và phân phối hàng hoá tăng sẽ được tính vào giá bán lẻ ở các cửa hàng. Nói cách khác, khi giá xăng tăng cũng có nghĩa là giá thành của hầu hết mọi thứ khác cũng tăng, làm cho đời sống của người dân, nhất là người nghèo, sẽ phải chật vật hơn, buộc họ phải chi li hơn với ngân sách chi tiêu trong gia đình.
Người ta tính ra giá thành của mỗi gallon xăng mà người tiêu thụ phải trả tại các trạm bán xăng là bao gồm 40% giá dầu thô, 25% chi phí lọc dầu, 17% tiền thuế (liên bang, tiểu bang và thành phố cộng lại) và 18% chi phí vận chuyển và tiền trả cho các trạm bán xăng. Như vậy, chi phí trả cho công việc lọc dầu, phân phối và các trạm bán lẻ chỉ chiếm có 43% và ta thấy số lượng tiền đổ vào những quốc gia sản xuất dầu thô nhiều tới mức nào, đặc biệt là những quốc gia có mỏ dầu trong khu vực Trung Đông.
Riêng về mức thuế xăng tính trung bình trên toàn quốc Hoa Kỳ là 17% và đây chỉ là con số nói chung.Tại mỗi tiểu bang và từng mỗi thành phố lại có mức thuế xăng khác nhau, trong đó cao nhất là tiểu bang New York với tiền thuế cho mỗi gallon xăng tính ra trung bình chiếm 73.70%, trong khi đó thấp nhất là tiểu bang South Carolina chỉ chiếm 35.15%. Do đó ta thấy giá xăng ở mỗi nơi mỗi khác là vì sự khác biệt của thuế tiểu bang và thành phố. Thuế liên bang cho mỗi gallon xăng mà người tiêu thụ phải trả là 18.4 xu và cho dầu diesel là 24.4 xu.
Nhớ lại thập niên 1970, thế giới đã phải trải qua liên tiếp nhiều cơn khủng hoảng năng lượng, phần lớn là vì hậu quả của những bất ổn trong khu vực Trung Đông – trong đó có cuộc Cách mạng Hồi giáo tại Iran, rồi chiến tranh Iran-Iraq, và trước đó nữa là những quốc gia trong khối Ả Rập thuộc tổ chức OPEC đã quyết định trừng phạt và không bán dầu cho những quốc gia Tây phương, trong đó có Hoa Kỳ vì đã ủng hộ Israel trong Cuộc chiến Sáu Ngày (Yom Kipper War) – đã làm cho giá xăng trên toàn thế giới tăng cao kỷ lục và làm cho kinh tế thế giới bị trì trệ trong nhiều năm. Kể từ đó, một số quốc gia Tây phương, trong đó có Hoa Kỳ, đã phải thay đổi chính sách về năng lượng và tìm cách giảm bớt sự lệ thuộc dầu hoả đối với OPEC. Công việc này không dễ và đã phải mất nhiều thập niên.
Nay thì ảnh hưởng của OPEC đối với việc tiêu thụ xăng dầu trên thế giới tuy vẫn còn nhưng không nhiều như trước đây nữa.
Trước đây, mức sản xuất dầu thô của OPEC chiếm 60% trên thế giới, nay mức sản xuất đó giảm xuống chỉ còn khoảng 40%. Chỉ nhìn vào con số trên thì ta thấy OPEC không còn là một tổ chức có tầm ảnh hưởng như là trước đây. Trong cuộc trừng phạt không bán dầu cho những quốc gia phương Tây năm 1973, hành động này của OPEC đã làm thiệt hại vô cùng to lớn lên nền kinh tế Hoa Kỳ và nhiều quốc gia khác trên thế giới. Hiện tượng sụt giảm tỉ lệ sản xuất dầu thô của OPEC hiện nay trên thế giới một phần lớn là vì mức sản xuất ở những quốc gia khác đã tăng, trong đó nhiều nhất là Hoa Kỳ và Nga với tỉ lệ mỗi nước là 11%-13% – cộng thêm Trung Quốc, Canada và Mexico chiếm tỉ lệ tương ứng là 4.5%, 4% và 3% – trên tổng sản lượng dầu thô của thế giới.
Mặt khác, một số quốc gia trong OPEC đã không bảo được nhau. Trong cuộc họp tại Doha vừa rồi qua sự sắp xếp của Ả Rập Saudi và Nga để nhằm giảm bớt mức sản xuất và nâng giá dầu lên thì một thành viên của Iran đã không có mặt. Lý do là vì Iran đã bị Liên Hiệp Quốc phong tỏa kinh tế từ 2012-2015, do hậu quả của chương trình phát triển hạch tâm của họ, đã làm mức sản xuất dầu thô của Iran sụt giảm từ 4 triệu thùng mỗi ngày (chiếm khoảng 5% trên thế giới) xuống chỉ còn 500,000 thùng. Sau khi lệnh phong tỏa được tháo gỡ gần đây, Iran đã tranh thủ tăng mức sản xuất để thu ngoại tệ. Iran nói rằng họ đang cần tiền và không có hứng thú trong việc giảm mức sản xuất mà trái lại sẽ làm bất cứ chuyện gì có thể để tăng sản xuất lên mức tối đa như thời kỳ huy hoàng trước đây. Điều này đã làm Ả Rập Saudi nổi giận và quyết định dẹp luôn vấn đề chính đang được thương lượng trong cuộc họp. Không đạt được thỏa thuận cũng đồng nghĩa là sự đoàn kết trong tổ chức OPEC đã có rạn nứt.
Vừa qua, Ả Rập Saudi tuyên bố là trong cuộc họp OPEC tại Vienna (Áo) vào đầu Tháng 6 tới, vấn đề giảm mức sản xuất sẽ được mang ra bàn lại, nhưng theo một số phân tích gia cho biết có lẽ cũng sẽ không mang lại kết quả cụ thể nào.
Điều quan trọng ở đây là nhờ giá xăng dầu thấp nên giới tiêu thụ là chúng ta cũng như nhiều ngành kinh doanh không trực thuộc hay liên hệ đến khu vực năng lượng được hưởng lợi. Chỉ riêng trong năm ngoái, những người lái xe tại Hoa Kỳ đã tiết kiệm được $1 tỉ – tính ra trung bình là $550 cho mỗi tài xế – là do ở giá dầu thô giảm.
Tuy nhiên, giá dầu thô tăng hay giảm luôn là con dao hai lưỡi. Nếu giá dầu thô giảm quá nhiều, như mức đụng đáy $26 một thùng vào khoảng đầu Tháng 2 vừa qua, làm ảnh hưởng tới nhiều công việc trong lãnh vực năng lượng và nhiều người bị mất việc. Các kinh tế gia cho biết cứ một công việc trong lãnh vực sản xuất sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới năm công việc thuộc các ngành khác, chẳng hạn như bán lẻ, giải trí và nhà hàng. Thế nên, với mức giá nào được cho là lý tưởng để mọi người cùng được hưởng lợi? Có lẽ ở mức $50-$60 một thùng dầu thô là hợp lý – nghĩa là với mức giá này, khi đến các trạm xăng, người tiêu thụ sẽ phải trả $1.60-$2.00 cho mỗi gallon trước khi cộng thuế, và như vậy vẫn là một giá tương đối rẻ.
HV