Mỗi lần đi du lịch một nước nào đó, tôi thích thử những món ăn của nước đó, nhất là những món ăn được bày bán trên đường phố. Thật thú vị khi những lúc nghỉ chân giữa những cuộc rong chơi, khám phá, lại được thử nghiệm đủ thứ món ăn phong phú, ngon, và giá tất nhiên luôn luôn rẻ hơn bước chân vào các nhà hàng.
Ðôi khi nhớ, thèm những món ăn đường phố cực kỳ bình dân như món gỏi khô bò, bò bía, bắp nướng mỡ hành, bắp xào, bột chiên…quanh khu vực Hồ Con Rùa; những món hột vịt lộn luộc, hột vịt lộn xào me, trứng cút lộn xào me hay các món ốc, món nướng ở khu phố Tây Bùi Viện-Phạm Ngũ Lão. Ốc Sài Gòn đa dạng về chủng loại: ốc móng tay, ốc gạo, ốc len, sò lông, sò huyết, sò lụa… và phong phú cách chế biến, từ luộc, hấp, xào tỏi, xào me, nướng muối ớt, nướng mỡ hành… Ăn ốc với nước mắm chua ngọt hay muối tiêu chanh.
Hoặc nhớ món bánh đúc nóng hổi, rất dẻo, gồm có thịt bằm, hành phi, nấm, có thêm đậu xanh phía trên… và ăn cùng với nước mắm ngọt ở đường Phan Ðăng Lưu; các món há cảo, sủi cảo, hàu chiên… đến các loại chè như chè trứng, chè đen…ở khu phố Hùng Vương Quận 5, chè Thái các loại ở phố Nguyễn Tri Phương quận 10; bánh tráng nướng, bánh tráng trộn, gỏi cuốn, phô mai que, bắp xào…ở bờ kè Thanh Ða (Quận Bình Thạnh)…
Trên đường Tôn Ðức Thắng, quận 1 tức đường Cường Ðể cũ-một trong những con đường đẹp nhất Sài Gòn với những hàng cây cổ thụ trăm năm tuổi vừa bị bứng hạ đi khá nhiều, có những quán bò nướng lá lốt ngoài vỉa hè, buổi chiều đi ngang mùi thơm điếc mũi. Món ăn hấp dẫn với vị ngon của thịt bò nướng lá lốt ăn kèm các loại rau tươi mát, chuối chát, khế chua, chấm với mắm nêm đậm đà cay chua ngọt.
Ở trên người viết có nhắc đến món gỏi cuốn đang khá thịnh hành ở Na Uy. Gỏi cuốn cũng thường xuyên nằm trong danh sách những món ăn ngon được người nước ngoài ưa thích và gây thương nhớ cho người đi xa của Sài Gòn. Gỏi cuốn bình dân thường có bún, thịt heo, tôm hấp, rau sống, rau thơm, hẹ cuốn trong một chiếc bánh tráng mỏng. Nước chấm thì hoặc là nước mắm chua ngọt, hoặc tương ăn kèm đồ chua. Ăn ngon, no nhưng ít bị ngán.
Một món ăn đường phố khác cũng rất đặc trưng của Sài Gòn là hủ tiếu gõ. Ở những khu phố bình dân hay các con hẻm, cứ vào buổi chiều tối cho đến đêm khuya, lại vang lên tiếng gõ lách cách mời gọi từ hai thanh gỗ hay hai thanh kim loại đập vào nhau, của những xe hủ tiếu dạo. Một tô hủ tiếu gõ với những sợi hủ tiếu trắng mịn, ít cọng giá, vài lát thịt thăn thái mỏng hoặc bò viên, hẹ, hành khô, tóp mỡ, giá bình dân mà ngon lành, ấm bụng khi đói lòng đêm khuya, cũng có khi có hoành thánh, trứng cút…với giá cao hơn.
Ðó là chưa nói đến các món ăn vặt dành cho những kẻ hảo ngọt như chè, kem, bánh ngọt, sương sa sương sáo, thạch… Chè Việt vốn đã phong phú đủ loại, Sài Gòn còn có những khu phố bán chè Thái, chè Tàu và bây giờ là chè Ðài Loan, kết hợp giữa các loại đậu xanh, đậu đỏ, khoai môn ninh nhừ, thạch sương sáo, hạt trân châu đen…. ăn kèm với đá bào thật nhuyễn.
Ẩm thực nói chung và nhất là những món ăn vặt cũng thay đổi theo thời gian, mỗi ngày thêm nhiều món mới lạ. Cứ một thời gian lại thấy những món mới xuất hiện, có những món gây “sốt” xình xịch, người đi xa chừng vài năm trở về đã thấy mình quá lạc hậu. Trong danh sách vô vàn những món ăn đường phố mới, có những món “muốn ăn phải lắc” như xoài lắc, khoai tây lắc, gà lắc…Ví dụ, xoài lắc là xoài cắt miếng vừa ăn, trộn với đường, nước mắm, ớt bột, muối tôm trộn riêng cho vào một hộp nhựa lớn, xóc đều một lúc rồi đổ ra ly đưa cho khách. Ăn miếng xoài lắc muối tôm có vị ngọt, chua, mặn hòa quyện vào nhau rất dễ “gây nghiện”. Còn khoai tây lắc là khoai tây chiên, rắc thêm một lớp bột phô mai thơm thơm, mặn mặn rồi lắc đều lên ăn không hoặc chấm với tương ớt, mayonnaise. Có những xe chỉ bán xoài lắc, khoai lắc mà khách đông đứng chờ tràn ra cả ngoài đường.
Hay món bánh mì nướng muối ớt cũng đang rất hot. Bánh mì được ép dẹp lại, đường, muối, ớt bột, sa tế, tương ớt chưng sền sệt quết lên bánh mì, và một lớp bơ, đem nướng trên bếp than củi, sau đó cắt nhỏ bánh mì ra, cho thêm chà bông, tôm khô, mỡ hành, tương ớt hoặc sốt mayonnaise, ăn rất đậm đà. Và còn vô số những món ăn vặt mới khác luôn được giới trẻ lùng tìm, check-in và truyền tai nhau…
Ðó là mới nói tới Sài Gòn, còn Hà Nội, Huế, Ðà Nẵng, Hải Phòng, Ðà Lạt, Nha Trang… tất cả các thành phố lớn nhỏ của VN cho tới những vùng quê xa xôi đều có những món ăn vặt độc đáo riêng bên cạnh những món ăn vặt phổ biến của cả nước.
Kỷ niệm làm cho hương vị những món ăn thêm ngọt ngào
Trong nỗi nhớ VN, tôi thường nhớ về những món ăn nói chung và những món ăn đường phố nói riêng. Mỗi món ăn gắn với một giai đoạn, một địa điểm, những kỷ niệm, những khuôn mặt bạn bè, người thân cùng ngồi ăn với nhau.
Từ thanh kẹo kéo, kẹo bông gòn thời tuổi thơ. Dĩa gỏi khô bò những buổi chiều mát trời ở công viên Lê Văn Tám. Món bắp xào bình dân ở Hồ Con Rùa, dừng chân mua về làm quà ăn vặt cho mẹ cho con gái, vừa nghe người bán kể chuyện chồng chết, chị bỏ đàn con ở ngoài Bắc cho ông bà nội nuôi, vào Sài Gòn đi bán bắp xào, lắm lúc nhớ con kinh khủng mà đành chịu, chỉ mơ đến ngày dành dụm đủ để trở về và sửa sang cơi nới lại cái nhà ở quê. Câu chuyện của chị cũng là câu chuyện của hàng ngàn hàng vạn người dân miền Tây, miền Trung, miền Bắc bỏ lại quê nhà, gia đình, vào Sài Gòn mưu sinh-cái thành phố hào phóng luôn mở rộng vòng tay với tất cả mọi người.
Cái quán vỉa hè góc đường Nguyễn Ðình Chiểu-Pasteur có hai món ruột của người bạn lấy chồng bên Mỹ, hồi đó lần nào về VN chị cũng đòi ghé ăn, là món hột vịt lộn, hàu sống chấm mù tạt…Những món ăn bình dân như đậu hủ nước dừa, chè trôi nước…những buổi trưa nào xa xôi đang ngồi trong nhà làm việc, nghe tiếng rao kéo dài mời gọi của chị bán hàng rong mà phải mở cửa, mua một chén đậu hủ, húp từng miếng đậu hủ trắng mịn, mát, trôi rất nhanh trong cổ họng, để lại vị ngọt thanh của đường phèn, mùi thơm thơm của nước gừng, vị béo của nước dừa… Những ngày đi làm báo làm phim buổi tối về ngồi cùng với bạn bè, với đoàn làm phim ở nơi này nơi khác, bao nhiêu món ngon làm sao nhớ cho hết.
Kỷ niệm làm cho hương vị của những món ăn càng thêm ngọt ngào, lung linh.
Cái ngọt ngào ấy những người xa quê trong đó có tôi, khó mà tìm lại được, cho dù cũng ăn những món ăn Việt trên xứ người.
SC