Tài và đức là đề tài khá cũ và nặng phần “Luân Lý Giáo Khoa Thư” nhưng vẫn là đề tài ảnh hưởng đến cách sinh sống của con người khắp nơi trên thế giới. Gần đây, với câu chuyện [bên lề] của những người nổi tiếng, từ chính khách đến ca nhạc sĩ, lực sĩ thể thao…, rõ ràng là sự ưa chuộng, quý mến của bá tánh vẫn là yếu tố dẫn đến thành công cho những người của công chúng.
Tranh tài là cơ hội để con người chứng tỏ tài năng của mình bất kể chốn thương trường, nơi làm việc hay vận động trường thể thao. Ở những nơi giàu có, sung túc thì sự vượt trội về một lãnh vực nào đó, từ sắc đẹp đến tài năng, tên tuổi thường đi đôi với lợi nhuận, tiền bạc. Người [trông] đẹp [mắt] thường dễ kiếm sống qua các công việc quảng cáo, làm người kiểu mẫu, nam cũng như nữ, giới thiệu các món hàng lớn nhỏ. Tài đàn giỏi, hát hay hoặc đóng phim đóng kịch lành nghề cũng dẫn đến tên tuổi và lợi nhuận. Tương tự, sức lực hơn người về bắp thịt cũng thành công không kém, điển hình là các lực sĩ nổi tiếng. Ngoài các hợp đồng thể thao, lực sĩ còn kiếm thêm bạc triệu qua các dịch vụ quảng cáo. Hình ảnh, phim ảnh được đem ra chưng hà rầm nên nghiễm nhiên họ trở thành người [quen thuộc] với công chúng, ‘public personality’. Có những người nổi tiếng hơn cả tổng thống vì họ trở thành thần tượng của nhi đồng qua sự nổi trội nào đó như Michael Jordan, cầu thủ bóng rổ.
Các tay chơi thể thao như bóng chày, banh bầu dục… đều kiếm bạc triệu nhanh chóng nhờ sức vóc khỏe mạnh, nhanh chân, nhanh tay, nhanh mắt. Mối lợi nhuận khổng lồ ấy tùy thuộc vào thời gian chơi thể thao của các lực sĩ nhà nghề.
Lực sĩ hay ca nhạc sĩ… nhìn chung đều là “diễn viên”, những người mang tài năng ra thi thố trước bàng quan thiên hạ hay khán thính giả, và họ kiếm sống qua kỹ nghệ “giải trí”, entertaining industry, trình diễn để người mua “giải trí”, tiêu sầu. Người trình diễn tất nhiên là nương tựa vào khán thính giả, những người mua vé vào đấu trường; hoặc mua dĩa nhạc, mua phim ảnh để về nhà thưởng thức riêng.
Khác với các ngôi sao vừa xuất hiện đã nửa đường đi xuống, những tài năng bền bỉ, thu hút khán thính giả qua nhiều thập niên, là những người khôn khéo, biết giữ mồm miệng, biết làm những hành động đẹp mắt, đẹp lòng bá tánh nên vẫn giữ được kẻ ái mộ. Nói theo ông bà ta, có tài và có đức thì bền?
Khán thính giả còn “ái mộ”, còn theo chân là diễn viên còn kiếm ra tiền; ca nhạc sĩ hay lực sĩ gây tai tiếng hoặc có những hành động khó ưa, khó chịu chẳng chóng thì chày cũng bị người mua tẩy chay. Tạm hiểu là “tài năng” không còn thu hút được người mua thì các “sĩ” nọ đành treo áo về hưu bất kể tuổi tác. Ðã có khá nhiều thí dụ, Jennifer Capriati tay vợt nhà nghề trong tuổi niên thiếu đã từng kiếm tiền vô cùng dễ dàng qua việc tranh giải và được bá tánh yêu chuộng, chẳng biết có bao nhiêu cô bé mơ thành một Jennifer thứ nhì?, nhưng món quà thiên phú ấy tiêu tán nhanh chóng qua một vài sự việc tai tiếng, cô gái dùng ma túy, lái xe khi say rượu… Tạm hiểu là những hành động bất hợp pháp gây tai tiếng và tay quần vợt trẻ tuổi rơi vào quên lãng nhanh chóng.
Mới đây là chuyện mấy lực sĩ thể thao tỷ thí trong kỳ Thế Vận Hội tại Rio; ồn ào nhất là chuyện Ryan Lochte và bạn bè.
Khỏe mạnh và bơi nhanh như rái cá đã giúp Ryan Lochte đoạt nhiều giải quán quân về bơi lội, từ các cuộc tỷ thí trong tầm mức quốc gia đến thế giới và cả Thế Vận Hội, huy chương vàng, huy chương bạc đầy nhà. Ryan Steven Lochte sinh năm 1984, là một tay bơi lội khá lẫy lừng đã từng đoạt nhiều giải quán quân về bơi lội từ những ngày niên thiếu. Bơi nhanh và bơi đẹp nên Ryan Lochte đã được gọi là “the World Swimmer” và “the American Swimmer” trong năm. Từ lúc tỷ thí tính đến nay, tay lực sĩ đẹp trai đã kiếm được trên dưới 90 huy chương quốc tế, từ Olympics, World, Pan American, và Pan Pacific Championships. Ryan Lochte được xếp hạng nhì sau Michael Phelps về bơi lội.
Ðã tài giỏi lại thêm phần điển trai như tài tử điện ảnh, Ryan Lochte kiếm bạc triệu qua các chương trình quảng cáo, từ quần áo đến vật dụng và thức uống. Lợi tức hàng năm được ước đoán khoảng 3-4 triệu Mỹ kim. Vẫn đẹp trai, vẫn bơi nhanh bơi khỏe nhưng chỉ qua đêm là tiếng tăm của Ryan Lochte dính liền với cách hành xử không đẹp và kỹ nghệ quảng cáo vội vàng hủy bỏ hợp đồng, không muốn dính dáng chi với anh chàng đẹp trai nhưng tính tình không mấy đẹp. Chuyện chi mà tai hại bạc triệu như thế?
Ðoạt giải thưởng liền liền, đi đôi với kiếm bạc dễ dàng nên lực sĩ xem ra… cẩu thả. Trong chương trình Olympic tại Rio vừa qua, cùng với hai tay bơi lội khác, ba chàng tuổi trẻ đi ăn nhậu thâu đêm. Trên đường về, họ phải ngừng taxi tại một trạm xăng để giải quyết nhu cầu tiểu tiện. Nửa đêm về sáng, nhà vệ sinh khóa cửa nên ba tay lực sĩ bèn… tiểu đường, tiện tay phá phách, gỡ luôn bình xà bông, tấm biển quảng cáo của trạm xăng. Nhân viên bảo vệ trạm xăng nóng mắt, giữ chân, túm áo lại đòi họ bồi thường. Ði không đặng, ba chàng lực sĩ Huê Kỳ đành móc túi đền 50 Mỹ kim. Trả tiền nhưng trong bụng hẳn còn ấm ức tức tối nên Ryan Lochte đăng đàn, lên đài truyền hình kể xấu người địa phương; bịa chuyện họ bị gí súng lột túi…
Một trong những điều kiện để “trúng thầu”, được tổ chức Thế Vận Hội tại thành phố nhà là khả năng bảo đảm an ninh trên trời dưới đất cho lực sĩ tỷ thí, cho khán thính giả đi xem… Rio cam đoan như thế, thành phố chưng ra quân đội dàn hàng súng ống đầy đủ, canh gác quanh vận động trường nên câu chuyện Ryan Lochte bị cướp khiến thành phố sôi sục. Chính phủ địa phương ê mặt quá nên họ nhất quyết truy tầm thủ phạm. Các cuộn phim tại trạm xăng cho thấy ba tay lực sĩ Huê Kỳ ra vào thong thả, trông chẳng có vẻ chi hoảng hốt sợ hãi như họ đã phóng miệng kể lể.
Ðiều tra đến nơi đến chốn xong thì Rio ra lệnh đòi ba lực sĩ Huê Kỳ ra trình diện cảnh sát để lấy lời khai, nói… bậy nên phải nói lại. Hai lực sĩ bị cầm chân tại phi trường khi họ lên đường về Huê Kỳ trong khi anh chàng đầu sỏ Ryan Lochte nhanh chân về Huê Kỳ trước khi tòa Rio ra án lệnh cầm chân!
Khi Gunnar Bentz và Jack Conger, hai người cùng đi với Ryan Lochte , bị câu lưu để điều tra kể lể sự tình, câu chuyện “bị cướp” hóa ra chỉ là mấy hành động chẳng ra gì của ba lực sĩ Huê Kỳ, đã đái bậy còn phá phách. Phá phách chán rồi còn phóng miệng bịa chuyện bôi bẩn chủ nhà!
Chuyện bịa đặt vỡ lở, ba lực sĩ bị phạt nặng nề, cấm tỷ thí bơi lội, nôm na là bị treo giò, một thời gian. Riêng Ryan Lochte, phóng miệng nói nhăng ồn ào, đành đăng đàn tạ lỗi, biện hộ rằng mình quá chén say sưa nên rượu vào lời ra bất cẩn.
Kết quả là các nhà sản xuất bảo trợ Ryan Lochte như Speedo, Ralph Loren… vội vã lên tiếng thu hồi hợp đồng, không mướn anh chàng nầy làm công việc quảng cáo nữa!
Không chỉ riêng người điển trai, lội giỏi như Ryan Lochte, có tài và có…tật, những diễn viên khác cũng có tài nhưng không mấy đẹp [mắt] cũng có tật! Như người đẹp Hope Amelia Solo, người thủ môn nổi tiếng của môn đá bóng.
Hope Solo, sinh năm 1981, đã từng đoạt nhiều giải thưởng quốc tế kể cả Olympic huy chương vàng cho tài nghề giữ “thành”, soccer goalkeeper từ những năm 2000. Phụ nữ này được xem là một trong những thủ môn tài giỏi nhất thế giới. Tất nhiên, tài năng sáng chói ấy thu hút các nhà sản xuất, và Hope Solo trở thành một trong những tiếng nói [quảng cáo] có trọng lượng một thời. Tài thì sáng chói nhưng các ‘tật’ của người đẹp khiến bá tánh thối lui. Một lần khi thua trận banh, Hope Solo phóng miệng ẩu tả, thua nên nói càn, chê bai đội banh Thụy Ðiển. Lời chê bai khiến các cầu thủ cùng đội ê mặt, họ lên tiếng phân trần với thế giới rằng chỉ có Hope Solo nói nhăng thôi chứ chúng tôi đây đầy tinh thần thượng võ, nhận thua đàng hoàng!
Ðây không chỉ là lần phát ngôn bừa bãi duy nhất, Hope Solo lên tiếng phản đối người trưởng đội banh khi bà này quyết định thay cầu thủ, tạm hiểu là chê bai người trưởng đoàn không có tài điều động lực sĩ! Chưa hết, người đẹp bị câu lưu và tạm giam vài ba lần về tội hành hung thân nhân; người đẹp cũng bị thẩm vấn khi ngồi trong xe với người lái xe say rượu! Thành tích trên sân cỏ thì đầy rẫy nhưng tai tiếng bên ngoài sân cỏ cũng nhiều không kém nên Hope Solo bị hủy hợp đồng đá banh, bị treo giò, không cho ra sân tỷ thí… Và các nhà sản xuất cũng vội vàng theo chân, đâu ai muốn dây dưa chi với mấy người tai tiếng như thế?!
Dưới cái nhìn của những nhà tâm lý xã hội thì Ryan Lochte và Hope Solo chỉ là một trong vô số những người kiếm tiền dễ dàng nhờ nổi tiếng; sự thành công nhanh chóng khiến họ trở nên tự kiêu (?) và tự đại, coi trời bằng vung nên hành xử bất cẩn, ta giỏi quá xá nên chẳng cần bá tánh?! Họ quên hẳn một điều quan trọng là người trình diễn cần khán thính giả! Chẳng cần “tu thân” nên hậu quả là tên tuổi vấy bùn và tài năng kia không “bán” được nữa.
Ryan Lochte đang xây dựng lại tiếng tăm bằng cách ẩn mình, chỉ phát biểu những câu dễ nghe được soạn sẵn trong khi Hope Solo thì chưa có hoạt động nào cho thấy bà ấy “sửa chữa” để lấy lại sự ưa chuộng của bá tánh.
TLL