Không chỉ Bob Dylan được trao giải Nobel văn học mà đồng nghiệp từ Canada của ông, Leonard Cohen cũng đã nhận giải thưởng Prince of Asturias của Tây Ban Nha dành cho văn chương từ năm 2011. Đó cũng là năm mà ông nhận giải thưởng Glenn Gould tôn vinh những đóng góp trong âm nhạc. Giọng hát đồng thời là cây viết nhạc đến từ Canada này luôn trộn lẫn nhiều yếu tố có thể là đối lập nhau trong các tác phẩm của mình.
I’m your man là ca khúc đầu tiên của Leonard Cohen mà người viết được nghe, từ một đĩa nhạc tổng hợp. Có anh bạn kể lại rằng cô bạn gái của mình rất sợ bài này vì nghe tiếng “thều thào” giữa đêm khuya “I’m your man” rất rùng rợn và ám ảnh. Bắt đầu từ một câu chuyện dễ xa nhau như vậy nhưng giọng hát của Leonard Cohen dần dần thấm đẫm các giác quan theo năm tháng. Ðó là một giọng hát giống như rượu ủ càng lâu càng ngon.
Những đĩa hát live của Leonard Cohen lại đầy sức hút bởi ông mang dáng dấp một thi sĩ hát rong, các đĩa phòng thu không bắt được các khoảnh khắc ngẫu hứng hay sự hứng khởi qua tương tác với người xem. Nghe Leonard Cohen, bạn sẽ dễ dàng liên tưởng đến một khung cảnh quán rượu ám khói, ánh đèn hiu hắt chỉ soi được phần nào đó của các khuôn mặt thấp thoáng. Trên bục diễn chỉ là vài nhạc công với các nhạc cụ mộc và ca sĩ lẻ loi đứng giữa, đội chiếc mũ phớt. Chỉ vài nốt nhạc dạo đầu, người nghe đã nhận ra bài hát và vỗ tay tán thưởng. Ông cất tiếng hát, vừa khàn khàn, vừa ấm áp: “Tôi nghe đâu đó có một hợp âm bí mật mà David chơi và điều đó khiến Thượng đế hài lòng.” Quán rượu đôi lúc vui vẻ nhộn nhịp với các bản như Lover Lover Lover, tươi tắn kiểu nhạc country với Heart of No Companion. Những ca khúc của Leonard Cohen thấm đượm sự cô đơn và gam màu tối.
Hallelujah, ca khúc nổi bật
Hallelujah, sáng tác quen thuộc nhất của Leonard có một lịch sử truân chuyên. Xuất hiện trong đĩa Various Positions, thành công của ca khúc này với giọng của Leonard Cohen tương đối khiêm tốn dù rằng ông tốn công viết đến 80 phiên khúc. Năm 1991, ca sĩ người Xứ Wales là John Cale xem Leonard diễn live bài Hallelujah và quyết định ghi âm ca khúc này. Anh hỏi xin phần lời từ tác giả vì bản ghi âm của Leonard và bản diễn live có sự khác biệt lớn về lời. Leonard đã gửi fax…15 trang lời hát cho John. Anh chọn những đoạn có lời thú vị và hơi sống sượng để ghi âm để rồi phần lựa chọn của John trở thành kiểu mẫu cho các phần diễn sau đó, kể cả của chính Leonard trong chuyến lưu diễn 2008-2009. Người được đánh giá là hát Hallelujah hay nhất là Jeff Buckley cũng lấy cảm hứng từ version của John. Nhưng Jeff không có cơ may để chứng kiến thành công từ version của mình. Giống như version của Leonard, Hallelujah của Jeff không được đón nhận khi phát hành năm 1994 và mãi đến năm 2002, 9 năm sau khi phát hành, album Grace (có bài Hallelujah) mới đạt được danh hiệu đĩa vàng. Hallelujah của Jeff cũng không được phát hành thành đĩa đơn mãi đến sau này và tới năm 2006 mới lọt vào bảng xếp hạng. John Legend ngợi khen phần ghi âm của Jeff “đạt mức tiệm cận nhất với sự hoàn hảo. Ðó là một trong những bản nhạc ghi âm đẹp nhất mà tôi từng được nghe.” Mọi thứ khá muộn màng vì Jeff đã qua đời từ năm 1997.
Hallelujah có được cú hích mạnh nhất về tiếng tăm khi được sử dụng trong phim Shrek năm 2001. Nhưng ngay cả trong Shrek thì ca khúc này cũng không êm xuôi. Version được sử dụng trong phim là của John Cale nhưng vì John không phải là nghệ sĩ dưới trướng của DreamWorks trong khi đó Rufus Wainwright cũng có cover ca khúc này và lại đang sẵn có hợp đồng với hãng. Vì thế cho nên version xuất hiện trong đĩa nhạc phim là của Rufus.
Hallelujah có thể được diễn giải theo nhiều cách khác nhau. Phần hát của Leonard năm 1984 uể oải rã rời thì người chọn hát lại đầu tiên, John Cale năm 1991 đã biến ca khúc thành thông điệp điềm tĩnh và chân thành. Những yếu tố nhục dục và thăng hoa cũng được các ca sĩ khác thể hiện trong phần trình bày của mình như Jeff Buckley và Allison Crowe. Một version được đánh giá cao khác là từ ca sĩ đồng hương k.d.lang, người đã mô tả ca khúc này là “sự tranh đấu giữa dục vọng của con người và sự kiếm tìm tính minh triết về tinh thần.” Khi Leonard được đề cử Viện vinh danh nhạc sĩ Canada, k.d.lang đã biểu diễn ca khúc này cũng như vào các dịp quan trọng khác như lễ trao giải Juno năm 2005 hoặc thế vận hội mùa đông năm 2010. Ngay sau cái chết của Leonard Cohen, Hallelujah lập tức được tìm kiếm để nghe lại và ca khúc này lọt ngay vào bản xếp hạng Billboard.
Một sáng tác quen thuộc khác của ông là Famous Blue Raincoat, người viết biết đầu tiên với album toàn những bài của Leonard Cohen mà Jennifer Warnes đã hát lại. Jennifer đã từng diễn chung với Leonard ở vị trí ca sĩ hát bè trong thập niên 70 và khi ghi âm album năm 1987, cái tên được chọn là Famous Blue Raincoat. Ðây là một trong những album mà giới chơi âm thanh (audiophile) rất yêu thích vì phần kỹ thuật âm thanh được cân chỉnh gần như hoàn hảo. Leonard Cohen cũng là một giọng hát được giới audiophile ưa thích vì giọng trầm của ông sẽ thể hiện trọn vẹn cho dải băng tần thấp của loa hi-end. Ca khúc này là một câu chuyện về mối tình tay ba khá nhiều khúc mắc.
Thế giới của những mâu thuẫn
Giọng hát của Leonard Cohen được cho là vừa có kiểu ngân nga của các vị sư Tây Tạng, vừa có sức quyến rũ kiểu Barry White. Giọng hát đôi khi có phần run rẩy dù dạn dày năm tháng đã được một cây viết ngưỡng mộ “chúng tôi lắng nghe từng lời ông hát bởi chúng tôi cảm thấy ông ấy đã thấy hoặc biết điều gì đó trong vũ trụ mà chúng tôi chưa từng được trải nghiệm. Chúng tôi cần Leonard Cohen dẫn dắt mình đi qua bóng tối.”
Những mâu thuẫn cứ đan xen trong giọng hát, trong lời nhạc của ông. Tôn giáo giữ một vị trí quan trọng trong các chủ đề bài hát. Trong bài Hallelujah có rất nhiều điển tích liên quan đến Kinh Thánh và riêng tên bài hát cũng là cụm từ mang tính tôn giáo. Ngược lại, nhục dục, xác thịt cũng chiếm vai trò quan trọng không kém tôn giáo trong lời nhạc của ông. Một người tình nồng cháy, nóng bỏng, lãng mạn thường xuyên được thấy trong các bài hát như ở Chelsea Hotel về Janis Joplin. Sự hài hước và tự trào cũng là một điểm nổi bật trong Leonard Cohen dù rằng chất nhạc có vẻ u buồn tăm tối. Album cuối cùng của ông, đĩa You Want It Darker được thực hiện khi ông đã cận kề cái chết nhưng vẫn không hề thiếu đi sự hài hước
NV