Nhiều khán giả mê đá banh có thể vẫn chưa quên không khí các sân banh VN thời hậu chiến, như sân Thống Nhất, sân Long An, sân Cao Lãnh, sân Chi Lăng-Đà Nẵng, giữa buổi trưa nóng thiêu đốt có lanh lảnh những tiếng rao… trà đá… trà đaaaaaaááááá… đâââââyyyy… và… hết. Ngược lại, không chỉ có “trà đá”, kỹ nghệ ẩm thực tại các vận động trường Hoa Kỳ rất đa dạng với lợi nhuận kếch xù.
Mới nhất, trên thực đơn tại vận động trường CenturyLink Field, khán giả bắt đầu làm quen với món Phở mới tinh tên gọi là PHỞRRITO. Ðây là hình thức Phở khô cuốn trong bánh tráng trông giống chiếc bánh Burrito của người Mễ. CenturyLink Field ở thành phố Seattle tiểu bang Washington có 69,000 ghế ngồi, là sân nhà của 2 đội thể thao nhà nghề NFL Seattle Seahawks và MLS Seattle Sounders, mà đội đá banh Sounders đang tranh tài trong khuôn khổ giải Major League Soccer 2017 vừa mở màn khoảng 1 tháng. Sự ra mắt của PHỞRRITO cho thấy chiều hướng đồng hành mới trong kỹ nghệ ẩm thực tại các vận động trường. Xưa nay, ngoài bia bọt, các sân thể thao trên khắp nước thường nhan nhản các loại thức ăn liền, Anh ngữ gọi là “junk food” như hot dog, hamburger, french fries, pizza, nachos, v.v…
Từng thấy thống kê có đến 63% khán giả Hoa Kỳ trả lời “Hot Dog” khi được hỏi món ăn khoái khẩu nhất khi đi xem thể thao. Mùa hè là thời điểm “Peak Season” với thực khách xơi hết 7 tỉ chiếc Hot Dog trong khoảng thời gian từ Memorial Day đến Labor Day. Tháng Bảy hằng năm thậm chí còn được ví von là “National Hot Dog Month” vì chỉ trong tháng này người ta tiêu thụ 1/10 lượng Hot Dog bán ra thị trường mỗi năm. Chỉ tính tại các vận động trường thì bán Hot Dog lời từ 60% đến 80% (vốn 10 đồng thu về 16 đến 18 đồng). Nhưng mức độ lời cao nhất là các loại bia bọt và nước soda giải khát, lên đến gần 100% (1 lời 1). Bắp rang Popcorn lời chừng 90%. Các loại bánh Pizza lời 70%-75%. Các loại bánh chip Nachos lời từ 50%-65%.
Ngay cả các sân thể thao của trường đại học cũng thu lợi đáng kể từ kỹ nghệ ẩm thực và giải khát. Ðơn cử sân banh bầu dục Ohio Stadium của Ðại Học Ohio State University đủ chỗ cho gần 108,000 khán giả. Mỗi trận banh trên sân nhà, ngoài $6.5 triệu tiền vé, $270 ngàn tiền đậu xe, nhà trường thu về $380 ngàn tiền lời ẩm thực giải khát, đạt tổng cộng trên $7 triệu. Một thí dụ khác là sân Joe Jamail Field của đội banh bầu dục sinh viên Texas Longhorns thuộc Ðại Học University of Texas at Austin. Mùa banh năm 2015, chỉ trong 6 trận đánh trên sân nhà, chỉ bán ẩm thực và nước bình đã thu về $3.7 triệu. Còn doanh số bán bia, rượu chát, và các loại soda giải khát đạt đến $1.8 triệu; sau khi trừ các loại chi phí, UT Austin lãi ròng $813 ngàn. Trong các hiệu bia thì khán giả banh bầu dục UT Austin hảo nhất Miller Lites (tổng cộng gần $500 ngàn), thứ nhì bia Coors Light ($463 ngàn), rồi đến Bud Light (gần $200 ngàn).
Mặc dù vậy, các sân thể thao khác kỹ nghệ rạp chiếu phim mà doanh số ẩm thực giải khát, cách riêng là Popcorn, mang về nguồn lợi nhuận chánh. Nguồn thu lớn nhất cho các đội thể thao đại học lẫn nhà nghề là tiền bán vé vào cửa và tiền bản quyền truyền thông. Hầu hết các sân thể thao thu lợi trên tiền huê hồng bán ẩm thực giải khát. Tùy sân, tùy thỏa thuận, nhưng thông thường khoảng từ 35% đến 45% thu nhập của kỹ nghệ ẩm thực. Thực tế này thể hiện rất rõ cách riêng với làng banh bầu dục nhà nghề National Football League. Lợi nhuận thu từ ẩm thực giải khát trên các sân banh bầu dục NFL rất khiêm tốn nếu so sánh với làng thể thao nói chung. Một trong các lý do chánh là mỗi mùa giải 1 đội banh NFL thường chỉ đánh 8 trận trên sân nhà. Không cần lợi nhuận nhiều từ ẩm thực, nhưng tài chánh NFL vẫn đang đạt mức kỷ lục với mỗi đội trị giá trung bình $1.17 tỉ. Hằng năm, mỗi đội banh được giải NFL trả $180 triệu từ bản quyền TV độc quyền cùng các tài trợ và bản quyền khác. Riêng đội Dallas Cowboys (trị giá $2.3 tỉ) mỗi năm còn kiếm thêm $100 triệu từ tiền quảng cáo và tài trợ riêng (con số trước khi có hợp đồng đặt tên sân AT&T Stadium lên đến $500 triệu trong vòng 25 năm).
Theo đà phát triển, kỹ nghệ ẩm thực thể thao cũng có những thay đổi. Ðã thấy kèm theo bán vé vào cửa là các “Packaged Deal” gồm cả ẩm thực, đôi khi “All You Can Eat”, để chiêu dụ người ta thăm viếng các quầy thức ăn thường xuyên hơn. Các quầy ẩm thực lại được thiết kế khéo léo tiện lợi, không bắt khán giả phải rời xa ghế ngồi lâu, thậm chí rất nhiều trường hợp được đặt tại các vị trí đắc địa để khán giả vừa có thể mua thức ăn nước uống mà mắt vẫn không rời trận thư hùng trên sân. Thời đại của Smart Phone cũng có thêm nhiều “App” thậm chí cho khán giả đặt mua thức ăn được mang tới tận ghế ngồi (thống kê nhân viên phục vụ ẩm thực tại sân thể thao phải đi lại từ 4 đến 5 dặm đường trong mỗi trận tranh tài thể thao). Và “Menu” tại các sân thể thao cũng ngày càng phong phú hơn. Ðã qua rồi các thời chỉ có Hot Dog hoặc Popcorn hay các loại thức ăn nhanh nhiều dầu mỡ khác. Thức ăn tươi được nấu nướng ngay trước mặt khán giả ngày càng phổ biến (trước kia cũng có dịch vụ này nhưng chỉ dành cho các khu khán giả VIP). Một yếu tố đáng kể khác là khán giả nữ ngày nay đến sân chiếm gần 40%. Mà nữ giới thường ghét thói… ăn tạp như nam giới. Họ ăn uống cẩn trọng, đòi hỏi cao, kể cả ăn kiêng, ăn chay… nên góp phần thay đổi bộ mặt kỹ nghệ ẩm thực tại các vận động trường.
Và thực tế này đưa ta trở lại với PHỞRRITO. Có thể nói Phở là món ăn Việt ngày càng được ưa chuộng tại Hoa Kỳ, nhưng đến nay chưa thấy góp mặt trên thực đơn các món ăn chơi tại sân banh dù đã thấy Phở xuất hiện trong Shopping Mall hay phi trường. Tại Hoa Kỳ có gần 150 vận động trường của các giải thể thao nhà nghề như banh chày Major League Baseball, banh bầu dục National Football League, khúc côn cầu National Hockey League, banh rổ National Basketball Association, hay đá banh Major League Soccer, chưa kể các giải nhỏ và thể thao đại học… Với việc tái thiết sân cũ hoặc xây sân mới từng năm một, kỹ nghệ ẩm thực giải khát cũng lột xác theo. Khán giả thời hiện đại không chỉ đến sân để phơi nắng xem thể thao uống trà đá mà còn để thưởng thức đủ thể loại ẩm thực đặc sắc, lành mạnh. Cũng có thể xem việc Phở cuốn PHỞRRITO vào sân banh, xuất hiện trên thực đơn vận động trường CenturyLink Field tiếp tục cuộc phiêu lưu kỳ thú của món Phở Việt trên xứ người.
TTD