Chú Sáu Vespa & Bà Đàm Bích Thủy

Nền giáo dục phi nhân bản áp đặt lên hiện tại lẫn tương lai với cái gông Marx-Lenin đã cho thấy quá rõ kết quả tồi tệ, nhưng sau bao nhiêu năm, nó vẫn được “vận dụng” và “sáng tạo.” Hiệu Minh

Có dịp trò chuyện với nhiều vị đồng hương, vừa từ quê nhà sang California du lịch, tôi mới biết ra rằng mình đã “trở thành” người Sài Gòn cũ. Lý do: có những người Sài Gòn mới, mới đến sau 1975.

Vùng đất nào cũng có kẻ đi, người tới. Tôi chỉ hơi ngạc nhiên khi nghe họ nói thêm: “Ông mà về lại là đi lạc như không. Giờ thay đổi hết trơn rồi, hoành tráng lắm!”

Trong trí nhớ trẻ dại và xa xôi của riêng tôi thì S.G. chưa bao giờ “hoành tráng lắm”, lúc nào cũng y như thế thôi. Cũng vẫn chỉ là một đoạn đường rất ngắn, nằm giữa chùa Chà và vườn Tao Ðàn, được cắt ngang bởi hai con đường lớn: Nguyễn Du & Gia Long.

Nhà chị tôi số 69 Trương Công Ðịnh. Dù sinh ở Sài Gòn, phần lớn thời gian tôi sống tại Ðà Lạt. Tôi chỉ có mặt ở đây vào những ngày hè, suốt thời thơ ấu và thời niên thiếu.

Tôi biết hết tên tuổi, cùng tính tình, của từng đứa bé cùng lứa và cùng xóm. Chúng tôi tụ tập mỗi chiều để chơi tạt lon, tạt hình, đá kiện, nhảy dây, rượt bắt cứu tù, và lùng kiếm tìm nhau (hằng đêm) sau khi tiếng “năm mười, mười lăm, hai mươi…” vừa chấm dứt.

Tôi cũng biết rõ độ chua ngọt của từng cây me trước nhà, và danh tính của tất cả những người thợ hớt tóc đứng hành nghề bên cạnh. Có hai ông Sáu lận nên tên gọi của họ được phân biệt bởi phương tiện đi lại hằng ngày: Sáu Vespa và Sáu Mobillette.

Tôi gần với chú Vespa hơn, giản dị chỉ vì ông là người duy nhất không bao giờ lấy hết ba đồng công thợ. Chú Sáu luôn cho lại tôi năm cắc, hay hào sảng xé toạc tờ bạc một đồng rồi đưa tôi phân nửa.

Mừng hết lớn luôn. Số tiền này vừa vặn cho một cuốn bò bía, một ly đá nhận, một que kem đậu xanh, một khúc mía hấp, một đĩa gỏi đu đủ khô bò, hay một ly đậu đỏ bánh lọt nước dừa.

Chỉ có điều phiền là chú Sáu rất hay nói. Ông không chú ý gì lắm đến công việc đang làm nên đầu tui cứ bị hớt gần trọc hoài hà, ngó kỳ thấy bà luôn. Tuy tay cầm “tông đơ” nhưng mắt chú Sáu luôn ngó xuống bàn cờ tướng của hai kỳ thủ đang bày trận gần đó, hoặc quay qua tranh luận với ông bạn đồng nghiệp (hay khách hàng) ngồi kề. Ổng nói không ngừng về những chuyện hoàn toàn xa lạ với đầu óc non nớt của một đứa trẻ như tôi.

Phải mất rất nhiều năm tôi mới lờ mờ hiểu ra là chú Sáu Vespa rất không bằng lòng về thể chế chính trị hiện hành. Ổng luôn luôn thuyết phục mọi người (kể cả luôn tôi) rằng vùng đất này cần phải có một chính phủ mới:

– Rồi mày coi, mấy ổng vô tới là sẽ thay đổi hết. Cách mạng mà!

Nhiệt tình cách mạng của chú Sáu Vespa, xem ra, không được tất cả mọi người chia sẻ. Thỉnh thoảng, tôi vẫn nghe có người gọi ổng bằng một danh hiệu khác: Sáu Việt Cộng. Thiên hạ cũng chỉ thấy mặt đặt tên (cho vui) vậy thôi, chớ ở miền Nam – xem chừng – mọi người đều rất lừng khừng và không mấy ai bận tâm về quan điểm hay lập trường chính trị của tha nhân.

Ðâu khác thì không biết, chớ ngay xóm tôi mà đi ngang qua những bàn nhậu của mấy bác xích lô – kế bên, hay đối diện chùa Chà – và nghe đôi câu chửi thề (“đ… mẹ Sáu Thiệu, hay đ… mẹ Kỳ Râu) là chuyện rất bình thường, chả khiến ai buồn ngoái đầu nhìn lại cả. Nhậu vô vài ly rồi xả xú bắp chơi chút xíu thì có chết ai đâu, miễn đừng đặt chất nổ hay quăng lựu đạn giữa đám đông là “o.k salem” và “ca va tout.”

Miền Nam tự do mà. Có điều là rõ ràng là vùng đất này tự do (và dễ dãi) hơi thái quá nên đủ khe hở để “mấy ổng vô tới” thiệt. Trong đám đông dân chúng hân hoan phất cờ, chào mừng đoàn quân giải phóng Sài Gòn – hôm 30 tháng 4 năm 1975 – tôi đoán chắc chắn là phải có chú Sáu Vespa… của mình rồi!

Niềm hân hoan này – tiếc thay – không mấy người giữ được luôn, và cũng chả ai giữ được lâu. Năm 1978, tôi có dịp trở về xóm cũ. Chú Sáu vẫn đứng hớt tóc ngay trân dưới gốc me ngày trước nhưng cái Vespa thì không còn dựng kề bên. Thay vào đó là một cái xe đạp cũ mèm. Ổng phân trần:

– Tao bán rồi. Không bán đi thì lấy cái gì ăn. Ð… mẹ, tao đâu có dè tụi nó…

– Nói nhỏ nhỏ lại chút xíu đi chú Sáu.

– Nhỏ cái con c. Ð… má, tao mà biết vậy thì hồi đó…

Tôi vốn nhát, lại vừa mới tù ra [và hoàn toàn không có ý muốn trở vô (liền) lần nữa] nên không dám đứng trò chuyện với chú Sáu lâu, sợ có chuyện chẳng lành. Tôi lật đật biến liền, quên luôn cả một cái bắt tay hay một lời từ biệt. Thiệt là hèn hết sức.

Bởi nhát và hèn nên trong số mấy anh chị em tôi là đứa vượt biên đầu tiên hết thảy. Vài năm sau, khi gia đình đoàn tụ, trong lúc hàn huyên, tôi chợt nhớ đến chú Sáu Vespa. Chị tôi chép miệng:

– Sau này ổng uống dữ lắm, ngày nào cũng xỉn, và cũng chửi búa xua cà na nên bị bắt lâu rồi.

– Chị nghe ai nói vậy?

– Nghe ai? Công an còng tay ngay tại gốc me kế nhà mình, tao thấy tận mắt mà. Tội nghiệp chớ, vậy mà hồi đó có người còn nghi là ổng nằm vùng nữa đó.

– Chú Sáu có nói với em là ổng không dè chị à.

– Thì đâu có ai dè là tụi nó tệ bạc và khốn nạn dữ vậy.

Chú Sáu Vespa, và bà chị tôi, không phải là những kẻ đầu tiên “không dè” như vậy. Nhiều người thuộc thế hệ trước nữa cũng “đâu có ai dè là tụi nó tệ bạc và khốn nạn dữ vậy” – theo như lời của một chứng nhân thế giá, nhà báo Bùi Tín:

“Cha tôi lúc đó không hiểu gì nhiều về chủ nghĩa cộng sản đâu. Sau này nghĩ lại thì cũng có thể nói rằng cha tôi bị ông Hồ Chí Minh lừa dối. Lừa dối theo cái nghĩa là ông Hồ Chí Minh giấu rất kỹ tung tích cộng sản của mình. Cũng được hưởng vinh danh, cũng được sử dụng lại với chính quyền mới, nhưng về cơ bản là bị tuyên truyền, bị lợi dụng, có thể nói là bị lừa dối, tưởng đâu họ là chính nghĩa lâu dài, nhưng không ngờ khi nắm chính quyền, thì họ càng tha hóa, mất cái bản chất nhân dân.”

Nhân sĩ trí thức như cụ Bùi Bằng Ðoàn, Huỳnh Thúc Kháng, Vũ Trọng Khánh, Trần Duy Hưng, Hoàng Ðạo Thuý, Ðặng Văn Hướng mà “về cơ bản là bị tuyên truyền, bị lợi dụng, có thể nói là bị lừa dối” thì trách chi đến một ông thợ hớt tóc – như chú Sáu Vespa.

Dạ thì nãy giờ tui cũng có dám trách móc ai đâu. Chuyện cũng qua rồi mà. Nói nào ngay thì tui cũng đã xém quên luôn chú Sáu Vespa, nếu bữa rồi không (tình cờ) đọc được một bản tin ngắn – trên trang Vietnamnet – về bà Ðàm Thị Thủy:

“Hiệu trưởng Trường ÐH Fulbright Việt Nam, bà Ðàm Bích Thuỷ, cho biết sẽ dạy các môn Chủ nghĩa Marx-Lenin và Tư tưởng Hồ Chí Minh khác biệt so với các trường đang dạy hiện nay… Ðối với môn Tư tưởng Hồ Chí Minh, theo bà Thuỷ, tư tưởng Hồ Chí Minh cũng là một phần trong lịch sử Việt Nam, nếu là người Việt Nam, chúng ta nên tự hào về giai đoạn lịch sử đó.”

Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius (trái) trao quyết định tài trợ, tổng trị giá 15.5 triệu USD của chính phủ Mỹ cho bà Đàm Bích Thủy hôm 6.6. Ảnh: Kiều Oanh. Chú thích: Thanh Nien Online

Bà Thuỷ, tất nhiên, có quyền “tự hào về giai đoạn lịch sử” (nào đó) bất cứ. Ðó là quan điểm riêng của từng người. Tuy nhiên, ở cương vị Hiệu trưởng Trường Ðại Học Fulbright – trường này được tài trợ bởi chính phủ Hoa Kỳ – nghĩa là bằng một phần tiền thuế mà tôi đóng hằng năm nên buộc phải có đôi lời để rộng đường dư luận.

Dù tuyệt đối tôn trọng quy chế đại học tự trị, và giáo dục tự do, tôi vẫn băn khoăn ở điểm là làm sao có thể mở lớp giảng dạy về “môn tư tưởng Hồ Chí minh” khi chính đương sự đã tự xác nhận rằng: “Tôi chẳng có tư tưởng gì ngoài tư tưởng chủ nghĩa Mác –Lê,” hay: “Bác tự nhận mình chỉ nêu ra được tác phong, còn tư tưởng lý luận thì để cho Mao Chủ tịch.”

Không lẽ quý vị trong ban giảng huấn của Trường Ðại Học Fulbright lại xài bạc giả? Nhân nói việc học hành, tôi chợt nhớ đến một câu chuyện tiếu lâm (ngăn ngắn) vừa đọc bữa qua, trên trang Bauxite Việt Nam:

Kolia đến trường khoe với cô giáo:

– Cô ơi, tối qua mèo nhà em đẻ một bầy 7 con, con nào cũng là đảng viên cộng sản!

Bẵng đi mấy tuần, một hôm sực nhớ, cô giáo hỏi cậu bé:

– Này, Kolia, đàn mèo cộng sản nhà em thế nào rồi?

– Thưa cô, giờ chúng không còn là cộng sản nữa ạ.

– Sao vậy?

– Chúng mở mắt hết rồi!

Tôi có coi qua sự nghiệp của bà Ðàm Bích Thủy. Bả lanh còn hơn tép nữa. Dễ gì mà bị mắc hay lợi dụng, như chú Sáu Vespa, hồi thế kỷ rồi. Chỉ có chuyện là mấy ông Marx, Lenin, và Hồ Chí Minh bị bà Thủy lợi dụng để “đảm bảo” cho cái chức vụ hiệu trưởng, cùng tài sản (chìm nổi) của mình ở Việt Nam thôi.

TNT