Nhà văn Lê Xuyên là khuôn mặt nổi bật của Văn Học Miền Nam. Ông hoạt động trong nghề báo và viết tiểu thuyết nhiều kỳ feuilleton. Tiểu thuyết của ông như Chú Tư Cầu, Nguyệt Đồng Xoài, Kinh Cầu Muống… đến nay vẫn còn nhiều người đọc và được các nhà phê bình nhắc nhở. Sau 1975, cuộc đời Lê Xuyên đi vào ngõ hẹp khốn cùng: đi tù cải tạo trở về ngồi bán thuốc lá lẻ qua ngày. Để tưởng nhớ Lê Xuyên, xin ghi lại ở đây bảng tiểu sử và tác phẩm của ông cùng với trích đoạn bài viết đặc sắc của Nguyễn Mạnh Trinh. NGUYỄN & BẠN HỮU
NGUYỄN MẠNH TRINH
Lê Xuyên. Nhà văn hay nhà báo? Có người đã đặt câu hỏi như trên và quả thật rất phân vân khi định hình một chân dung văn chương như nhà văn viết với văn phong “rặt ròng” Nam Bộ hay một nhà báo thuộc loại “đàn anh” trong giới truyền thông báo chí miền Nam Việt Nam trước năm 1975. Ông còn là một tác giả nổi tiếng với biệt hiệu “Chú Tư Cầu”, tên một tác phẩm của ông đã thành danh. Từ “Chú Tư Cầu” đến “Ðêm Không Cùng”, từ “Vợ Thầy Hương” đến “Vùng Bão Lửa”, từ “Kinh Cầu Muống” đến “Nguyệt Ðồng Xoài”, những tiểu thuyết của ông viết về những cuộc đời của các nhân vật của một thời thế hỗn loạn, của những người dân tuy cục mịch ít học nhưng tâm tính đơn sơ. Có khi họ là những mẫu người cao thượng không ngờ nhưng cũng có lúc là những người sống gần bản năng nhất. Ðặc biệt, ông đã sử dụng phương cách dùng đối thoại để chuyên chở ý tình của nhân vật và qua đó gián tiếp tả tình tả cảnh một cách đặc biệt tạo hấp dẫn cho người đọc.
Viết “feuilleton” cho báo hàng ngày thời đó không phải dễ dàng mà còn là một nghệ thuật. Trường thiên tiểu thuyết của ông dường như tranh đua một cách gián tiếp với truyện kiếm hiệp Kim Dung lúc đó đang ở tuyệt đỉnh chú ý của mọi người, ở đâu cũng nói chuyện Cô gái Ðồ Long, Anh Hùng Xạ Ðiêu thì những trường thiên tiểu thuyết như “Chú Tư Cầu” như “Ðêm Không Cùng” phải có một hấp lực rất lớn. Số lượng độc giả hàng ngày của các nhật báo là mức đo sự lôi cuốn của tờ báo mà những truyện nằm ở trang trong là một biểu hiện. Tiểu thuyết của Lê Xuyên có những đời sống chân chất ruộng đồng, những suy nghĩ giản dị của người bình dân, những ngôn ngữ của đời bình thường nhưng vào trong đối thoại truyện lại thành những lôi cuốn mở ra những cảm giác sẵn có cho những cuộc tình nóng bỏng đầy ắp dục tình. Ðối thoại của Lê Xuyên cứ nửa kín nửa hở, cứ vừa đố vừa giảng một cách “tửng tửng” nhưng tự nhiên gợi đến những cảm xúc của thịt da, của những giây phút nóng hổi của cuộc sống. Nhưng chẳng phải là ngôn ngữ của trụy lạc khiêu dâm. Mà còn có một điều gì ẩn khuất của con người, của nét nhân bản phảng phất.
….
Nhà văn Lê Xuyên mất ngày 2 tháng 3 năm 2004, đến nay là mười bốn năm. Thời gian qua đi, nhưng vóc dáng của ông vẫn không phai trong lòng những người yêu văn chương ở trong nước và hải ngoại. Mặc dù, hệ thống truyền thông báo chí trong nước không đề cập đến ông và lạnh lùng coi như không có nhà văn nhà báo Lê Xuyên nhưng trong dư luận những người cầm bút còn ở lại vẫn vương vấn một tình cảm vừa yêu thương vừa kính phục về một kẻ sĩ Việt Nam. Còn ở hải ngoại, ngay khi ông vừa mất đã có những buổi tưởng niệm và mỗi năm đến ngày giỗ của ông đều có những bài viết đầy trân trọng và tình cảm nhớ về một người đã khuất. Riêng cá nhân tôi, khi tuổi vừa lớn lên, học ở Trung Học, đã có thời say mê truyện kiếm hiệp Kim Dung cũng y như say mê “Chú Tư Cầu”, như “Ðêm Không Cùng”. Những nhân vật của ông mở ra cho tôi hiểu biết thêm những cuộc sống phong phú của đồng quê, của những người bình dân Nam Bộ. Là một người nguyên gốc miền Bắc di cư vào Nam, tôi đã thích thú xiết bao với những ngôn từ của Chú Tư Cầu đặc thù địa phương như “nói thẳng bạch tuột”, “rắc rối không biết đâu mà rờ”, “mấy con nập nợn”, “làm cho xất bất xang bang”, “anh làm cái kiểu đó thì mụ nội em cũng lìa”, “ca mùi tận mạng”, “giận lẫy sẩy cùi”,… Những ngôn từ ấy, nghe không quen tai nhưng hấp dẫn làm sao!
Như vậy, chân dung văn học nào biểu hiện được chính xác tác giả Lê Xuyên? Nhà văn hay nhà báo? Nhà văn Nguyễn Mộng Giác đã nói trong buổi lễ tưởng niệm đầu tiên sau khi tác giả Chú Tư Cầu ra đi về nghề văn và nghiệp báo đã song hành rất tốt đẹp. Theo ông, trong số tất cả những nhà văn viết truyện dài từng kỳ đăng trên nhật báo hàng ngày thì tác giả Lê Xuyên là người viết hấp dẫn, khéo léo dẫn dắt cốt truyện đến lúc tận cùng kết cuộc với kỹ thuật mới lạ đầy bất ngờ và cũng không kém phần gợi cảm.
NMT
Nguồn: Văn Việt
Lê Xuyên tên thật là Lê Bình Tăng, sanh ngày 1 tháng 11 năm 1927, tại Ô Môn, tỉnh Cần Thơ; năm 1945 đã đậu DEPSI (Diplôme d’étude primaire superieure indochinoise). Từng hoạt động cho Đại Việt Quốc Dân Đảng. Ông vào nghề báo bằng sự giới thiệu của Vương Hữu Đức – Tổng Thư Ký tờ Sài Gòn Mai (1963) với trách nhiệm viết tiểu thuyết trường thiên. Trước đó ông chỉ làm thơ. Tác phẩm văn xuôi đầu tiên có tên “Chú Tư Cầu” xuất bản năm 1965 và lập tức được đón nhận nồng nhiệt đến độ từ đó người ta gọi ông với biệt danh thân thương là: “Chú Tư Cầu Lê Xuyên”. Tuy nhiên những tác phẩm đi sau cũng bán rất chạy như: Rặng Trâm Bầu, Vợ Thầy Hương (1965), Đêm Không Cùng (1966), Kinh Cầu Muống (1968), Vùng Bão Lửa (1969), Nguyệt Đồng Xoài (1970), v.v.
Trong thời gian từ năm 1963 tới 1975 ông đã từng giữ chức Tổng Thư Ký cho Dân Ý, Thời Thế, Thần Phong… và được xem như là người rất tận tụy, có trách nhiệm với vai trò nặng nề của mình.
Lê Xuyên, ngoài một nhà văn gốc miền Nam nổi tiếng, ông còn là một nhà báo tầm cỡ, yêu nghề, tận tụy với công việc, làm việc tại tòa soạn từ 5 giờ sáng cho tới 10 giờ tối. Vì vậy, lương của nhà báo Lê Xuyên khá cao hơn các Tổng Thư Ký Tòa Soạn của các nhật báo khác, 120.000 đồng một tháng, số tiền này, bà vợ của ông nhận lấy hết. Thấy vậy, ông chủ nhiệm Đại Dân Tộc Võ Long Triều tặng cho Lê Xuyên mỗi tháng 200.000 đồng để cho ông tiêu riêng (lúc bấy giờ, lương Thiếu tá, ngạch công chức hạng A, có vợ và 4 con mỗi tháng lãnh được gần 41.000 đồng).
Toàn thể văn phong Lê Xuyên đồng nhất và hầu như chỉ cần viết đối thoại đặc biệt Nam Bộ mà thành ra truyện, ra văn, ra tiểu thuyết đầy đủ mọi ngây thơ đến quỷ quyệt khôn lanh.
Sau biến cố năm 1975 ông đi học tập, sau đó được thả về sinh sống bằng nghề bán thuốc lá lẻ trên đường Nguyễn Kim, Chợ Lớn hay bỏ bánh kẹo để sống qua ngày dù rằng không thiếu cơ hội để ông có thể cầm viết trở lại.
Lê Xuyên đã qua đời ngày 2-3-2004, thọ 78 tuổi.
TÁC PHẨM
Chú Tư Cầu (truyện dài, 1965)
Đêm Không Cùng (truyện dài, 1965)
Rặng Trâm Bầu (truyện dài, 1965)
Vợ Thầy Hương (truyện dài, 1965)
Chú Ba Công (truyện dài, 1966)
Ngôn Ngữ Là Gì? (1966)
Xinh (truyện dài, 1967)
Kinh Cầu Muống (truyện dài, 1968)
Vùng Bão Lửa (truyện dài, 1969)
Nguyệt Đồng Xoài (truyện dài, 1970)
Mặt Trời Đêm (truyện dài, 1975)