Chỉ vài giờ trước khi phòng phiếu Ngày Bầu Cử mở cửa, nhiều thăm dò cử tri toàn quốc cho thấy cuộc đua tranh vào Toà Bạch Ốc giữa đương kim TT Barack Obama (đảng Dân Chủ) và ƯCV Mitt Romney (đảng Cộng Hoà) rất khó đoán trước. Cả hai vị hầu như đạt điểm hậu thuẫn ngang bằng. Dự báo tổng số phiếu bầu cá nhân cử tri (popular vote) trên toàn nước Mỹ có thể sẽ không có chênh lệch lớn giữa 2 ƯCV. Người chiếm được nhiều phiếu bầu cá nhân hơn đôi chút chưa chắc chiếm hữu Toà Bạch Ốc.
Trong lịch sử bầu cử Tổng Thống Mỹ, đã từng có 4 lần kẻ đoạt nhiều phiếu cử tri cá nhân hơn lại phải nhận phần thua. Nguyên tắc Cử Tri Đoàn (Electoral College) “được ăn cả ngã về không” là điều quan trọng nhất, quyết định thắng thua, như chúng tôi đã phân tích trước đây trên trang báo này. Trong kỳ bầu cử này, người chiến thắng bắt buộc phải đạt được tối thiểu con số 270 phiếu “cử tri đoàn” (electoral vote).
Bằng các phương pháp khảo sát, thăm dò, dự tính xác suất, người ta xác định có đến 90% liên danh TT Obama/Biden đã nắm chắc 154 phiếu Cử Tri Đoàn (CTĐ). Những tiểu bang với đa số phiếu hậu thuẫn liên danh Obama/Biden bao gồm: California (55), Delaware (3), District of Columbia (3), Hawaii (4), Illinois (20), Maryland (10), Massachusetts (11), New York (29), Rhode Island (4), Vermont (3), và Washington (12).Nhóm tiểu bang kế tiếp có xác suất 70% bỏ phiếu cho liên danh Obama/Biden gồm: Connecticut (7), Maine (3), New Jersey (14), New Mexico (5), Minnesota (10), Oregon (7), Maine khu vực bầu cử #2 (1). Tổng cộng nhóm này có 47 phiếu CTĐ. Như vậy, liên danh TT Obama/Biden ít nhất 70% nắm giữ 154+47=201 phiếu CTĐ. Họ chỉ cần thêm 69 phiếu cử tri đoàn nữa.
Trong khi đó, đến chiều ngày Thứ Hai, liên danh ƯCV Romney/Ryan có 90% xác suất giành được 127 phiếu CTĐ từ các tiểu bang: Alabama (9 phiếu CTĐ), Alaska (3), Arkansas (6), Idaho (4), Kansas (6), Kentucky (8), Louisiana (8), Mississippi (6), Nebraska (4), North Dakota (3), Oklahoma (7), Tennessee (11), Texas (38), Utah (6), West Virginia (5), và Wyoming (3).Nhóm tiểu bang kế tiếp có xác suất 70% bỏ phiếu cho liên danh Romney/Ryan bao gồm: Arizona (11 phiếu CTĐ), Georgia (16), Indiana (11), Missouri (10), Montana (3), Nebraska khu vực #2 (1), South Carolina (9), South Dakota (3). Tổng cộng nhóm này có 64 phiếu CTĐ.Như vậy liên danh Romney/Ryan có trên 70% xác suất nắm giữ tổng cộng 127+64=191 phiếu cử tri đoàn. Phe Cộng Hoà cần thêm ít nhất 79 phiếu CTĐ nữa mới mong soán đoạt Toà Bạch Ốc.
Toàn cõi Hoa Kỳ với 50 tiểu bang và hằng trăm triệu cử tri, nhưng trên thực tế, kết quả bầu cử có thể nói nằm trong tay cử tri ở 11 tiểu bang 50/50, chưa ngã ngũ (Toss Up State). Số phiếu CTĐ… mắc kẹt ở những tiểu bang này lên đến 146, đủ cho một liên danh Tổng Thống vượt con số quá bán 270 phiếu CTĐ. Liên danh nào giành được nhiều phiếu CTĐ trong nhóm này hơn, sẽ dễ có cơ hội thắng cuộc. Các tiểu bang quan trọng bậc nhất gồm: Florida (29 phiếu CTĐ), Pennsylvania (20), Ohio (18), Michigan (16), North Carolina (15), Virginia (13), Wisconsin (10), Colorado (9), Iowa (6), Nevada (6), New Hampshire (4).Và các dấu hiệu sớm sủa cho thấy liên danh TT Obama có vẻ đang chiếm ưu thế. Kỳ bầu cử này, có hơn 30 triệu cử tri đi bỏ phiếu sớm (early voting) hoặc bỏ phiếu khiếm diện (absentee ballot). Khảo sát từng tiểu bang, các thống kê mới nhất cho thấy liên danh TT Obama hiện dẫn điểm ở các tiểu bang Nevada (6), Ohio (18), Iowa (6), North Carolina (15) và Wisconsin (10). Ông Tổng Thống hầu như đang tiếp cận đến mức đủ số phiếu cần thiết. Riêng tiểu bang Florida có chiều hướng nghiêng theo liên danh ƯCV Romney/Ryan bên đảng Cộng Hoà.
Các kỳ bầu cử trong quá khứ, có đến 21 đương kim Tổng Thống tái đắc cử, trong khi chỉ 10 người bay chức. Thời 1930-40, TT Franklin D. Roosevelt tái đắc cử đến 3 lần, khiến sau đó Quốc Hội phải thông qua tu chánh Hiến Pháp, giới hạn mỗi TT được tại nhiệm tối đa 2 nhiệm kỳ. Một nhân vật rất nổi tiếng là TT Ronald Reagan (Cộng Hoà). Mùa bầu cử 1984, ông tái đắc cử khi thu phục con số kỷ lục 525 phiếu CTĐ. Có 2 vị đương nhiệm tái cử với số phiếu sít sao: Năm 1916, TT Woodrow Wilson (DC) chỉ hơn Charles Hughes (CH) có 23 phiếu CTĐ, với 3.1% phiếu cử tri toàn quốc. Năm 2004 gần đây, TT George W. Bush (CH) đánh bại ƯCV John Kerry (DC) bằng 35 phiếu CTĐ, và hơn phiếu bầu cử tri cá nhân chỉ 2.4%.
Mỗi khi đương kim TT thua cuộc, họ đều thua với tỉ lệ phiếu chênh lệch rất cao. Election 1840, đương kim TT Martin Van Buren (DC) chỉ được 60 phiếu CTĐ, thua xa William Henry Harrison (đảng Whig) với 234 phiếu CTĐ. Election 1912, TT William Howard Taft (CH) được vỏn vẹn 8 phiếu CTĐ, bại trận trước ƯCV Woodrow Wilson (DC) được 435 phiếu CTĐ. Election 1992 gần đây, TT George H. W. Bush (CH) đạt 168 phiếu CTĐ, thua về tay ƯCV Bill Clinton (DC) với 370 phiếu CTĐ.
Xưa nay, chỉ có 1 đương kim TT chiến bại trong cuộc bầu cử cân bằng. Mùa bầu cử 1976, TT Gerald Ford nhận được 48% phiếu cử tri cá nhân (popular vote) và 240 phiếu CTĐ (electoral vote). Người thắng cuộc là Jimmy Carter nhận 50.1% phiếu “popular vote” và 297 phiếu CTĐ. Cần nhắc lại là TT Ford trước đó uy tín thấp vì không được dân bầu. Ông là lãnh tụ khối thiểu số đảng Cộng Hoà thời cuối 1960, đầu 1970. Năm 1973, khi Phó TT Spiro Agnew từ chức vì tội trốn thuế và rửa tiền, ông Ford được chọn thay thế. Đến khi chính TT Richard Nixon cũng từ chức vì vụ bê bối Watergate năm 1974, ông Ford lên nhậm chức TT.
Nếu TT Barack Obama thua cuộc lần bầu cử này, ông có thể trở thành một Gerald Ford thứ hai–là vị TT đương nhiệm đánh mất Bạch Cung trong kỳ bầu cử sít sao.
Bầu cử năm nay không chỉ để chọn danh tánh ông Tổng Thống. Cử tri Hoa Kỳ còn bỏ phiếu tín nhiệm các Thượng Nghị Sĩ (TNS) liên bang, Dân Biểu (DB) liên bang, và chọn người vào các dinh Thống Đốc tiểu bang. Có 33/100 ghế TNS phải bầu lại. Theo thăm dò cử tri, phe Dân Chủ nắm vững ít nhất 49 ghế TNS, trong khi đảng Cộng Hoà chỉ mới… chắc ăn được 44 ghế TNS. Với 7 chiếc ghế “Toss Up” còn lại, đảng DC nhiều cơ hội chiếm được ít nhất 51 ghế TNS, giữ vững thế đa số ở Thượng Viện.
Tình thế lại đảo ngược ở Hạ Viện. Thăm dò cử tri cho thấy có đến 80% xác suất phe Cộng Hoà sẽ chiếm ít nhất 224 ghế Dân Biểu, vượt con số quá bán 218, tiếp tục duy trì lợi thế phe đa số.Các cuộc đua Thống Đốc tiểu bang cũng rất quan trọng. Đây là những yếu nhân nắm quyền điều hành cao nhất ở từng tiểu bang, quyền lực rất cao. Họ thậm chí có thể từ chối áp dụng một đạo luật liên bang lớn như bảo hiểm sức khoẻ toàn dân (Obama Care)… Trong cuộc đua tranh này, phe Cộng Hoà cũng có phần lấn lướt, dự báo sẽ nắm ít nhất 30 chức Thống Đốc tiểu bang.
Khi Trẻ tuần này đến tay độc giả, nhiều phần chắc kết quả Election 2012 đã an bài. Thế giới sẽ biết liệu TT Obama sẽ tái cử hay ƯCV Romney trở thành tân Tổng Thống. Trường hợp hy hữu, cả 2 liên danh TT Obama/Biden và liên danh ƯCV Romney/Ryan đều nhận được đúng 269 phiếu CTĐ, kết quả hoà. Lúc này, Quốc Hội khoá mới sẽ bỏ phiếu phân định ngôi Tổng Thống.
