National Book Awards (một trong những giải thưởng lâu đời và uy tín của Hoa Kỳ) năm 2012 đã được trao cho một nhà văn nữ gốc Việt, tác giả Lại Thanh Hà, với một quyển sách cho trẻ em đầy mộng mơ dễ thương, nhưng cũng đầy xúc động mang tên Inside Out & Back Again. Chính nhà văn cũng cho rằng bà hết sức bất ngờ khi quyển sách của mình được chọn.
Đó là một cuốn tự truyện. Trong quyển Inside Out & Back Again (tạm dịch: Đi rồi cũng lại về), Lại Thanh Hà kể câu chuyện của một đứa bé gái mười tuổi rời gia đình, rời quê hương đến Hoa Kỳ. Cuộc sống buộc phải mở ra, bước vào một thế giới mới tại bang Alabama, nhưng rồi đến một lúc nào đó nội tâm của một đứa con gái Á Châu vẫn cưỡng lại và bí mật quay về thế giới của mình bằng những ký ức mơ hồ nhưng đầy ám ảnh.
Lại Thanh Hà tâm sự: “Sẽ không ai tin tôi nhưng đôi khi nếu phải chọn tôi sẽ chọn thời chiến ở Sài Gòn hơn đời sống thanh bình ở Alabama”.
Trong mười năm thơ ấu của mình ở thành phố ấy, Lại Thanh Hà chỉ biết Sài Gòn qua những khu chợ sinh động, niềm vui trong những tập tục, sự ấm áp của tình bạn thân thiết… và vẻ đẹp của cây đu đủ.
Nhưng rồi cuộc chiến Việt Nam tìm tới tận ngôi nhà bà và buộc gia đình bà phải rời đi khi Sài Gòn sụp đổ để bước lên một con tàu tìm tới vùng trời hy vọng. Ở Mỹ, Lại Thanh Hà khám phá thế giới xa lạ ở Alabama, sự lạnh lẽo của những người xa lạ, cái vô vị của những món ăn mới, vẻ khác lạ của cảnh quan và sức mạnh phấn đấu của gia đình bà.
Lại Thanh Hà sinh năm 1965, rời Việt Nam năm 1975 và bắt đầu học tiếng Anh từ đó. Nhưng chẳng có ai có thể biết được rằng ngày khởi đầu viết văn của bà là một điều không tưởng vì bà vốn không giỏi ngoại ngữ và phải đánh vật với tiếng Anh từng ngày. Tự giận mình vì cảm thấy lạc lõng, bà quyết định ôm quyển tự điển Anh Việt để tìm tòi cho bằng được những gì mình không hiểu. Ép mình đọc và hiểu những quyển sách nhỏ Anh ngữ là thứ khiến bà thay đổi dần dần. “Tôi thấy mình rất cực nhọc để học được, hiểu được một ngôn ngữ khác, nên tôi quyết phải làm một cái gì đó với thứ ngôn ngữ đang làm khổ mình”, bà nhớ lại và kể bằng sự hài hước.
Cuối cùng, sự kiên nhẫn của cô gái trẻ Lại Thanh Hà đã có kết quả, bà tốt nghiệp đại học Văn chương Anh ngữ và sau đó bắt đầu ngồi vào bàn, và sáng tác.
Để có tiền sinh sống, Lại Thanh Hà nhận một chân phóng viên báo chí trong 18 tháng, cũng nhờ những công việc phải viết bài, báo tin hối hả cho kịp số bản in đã khiến cho kỹ năng viết văn tiếng Anh của Lại Thanh Hà thay đổi rõ rệt. Nhưng khi cảm thấy thời gian không đủ tự do cho mình sáng tác, bà nghỉ việc và bắt đầu nhận những việc nhỏ, ít thời gian hơn để dành thời gian sáng tác quyển sách đầu tay, Inside Out & Back Again cho trẻ em, sau 15 năm. Hiện bà đang viết quyển sách thứ hai của mình, cũng là một câu chuyện về Việt Nam.
Cũng chẳng dễ dàng gì đối với một phụ nữ nhập cư tập tành viết văn, bản thảo đầu tiên đã bị hơn chục nhà xuất bản từ chối, cho đến khi nhà sách HarperCollins quyết định nhận ấn hành. Giờ thì bà đã là một cái tên khá thu hút trong giới viết văn với nhiều độc giả đang chờ đón tác phẩm mới của bà.
