Kinh Gởi Ban Biên Tập Trẻ,
Nhờ quí vị chuyển đến BS Nguyễn Ý Đức giải thích về chứng bịnh “Chuột rút” và cách chữa trị. Thành thật cám ơn Ban BT và BS Đức trước rất nhiều – Hoa Đào
Đáp
Chào ông Hoa Đào,
Chuột rút là bệnh khá thường xảy ra, cho nên tôi trình bày cặn kẽ để bà con độc giả tuần báo Trẻ cùng đọc.
Chuột rút hoặc cramp là sự co thắt đột ngột, ngoài ý muốn và gây đau ở bắp thịt làm cho sự cử động khó khăn.
Chuột rút có thể xảy ra ở bất cứ bắp thịt nào, nhưng thường thấy ở bắp chuối giữa đầu gối và cổ chân, bắp thịt đùi và hông (cơ đùi trước và đùi sau giữa đầu gối và hông), dọc theo bàn tay, bàn chân và cơ bụng. Cơ co có thể chỉ lâu vài giây đồng hồ tới vài phút nhưng cũng có thể tái phát.
Bệnh thường xảy ra vào ban đêm khi đang ngủ hoặc sau khi vận động, sử dụng cơ bắp lâu dài.
Bệnh thấy ở mọi giới mọi tuổi nhưng nhiều hơn ở lớp trẻ và lão niên trên 65 tuổi
Nguyên Nhân
Nguyên nhân của chuột rút chưa được biết rõ, có thể là do vận động quá mức hoặc trong tình trạng tĩnh tại quá lâu như khi ngủ ban đêm, khi ngồi lâu ở cùng một vị trí.
1. Chuột rút ban đêm có thể vì:
– Ban ngày đứng lâu trên mặt bằng cứng, cơ bắp không hoạt động, trở nên cứng nhắc
– Có tật ở bàn chân, như trường hợp không có độ cong của mu bàn chân, gót chân nằm phẳng trên mặt đất (flat-foot) khiến cho bắp thịt luôn luôn căng
– Thiếu nước trong cơ thể
– Người hơi mập, chân chịu sức nặng liên tục
– Mang giầy quá chật, gót quá cao
– Mất cân bằng chất điện giải trong máu
– Tác dụng của một số dược phẩm như thuốc statin, prednisone, thuốc lợi tiểu chữa cao huyết áp làm giảm K và magnesium trong máu,
– Thiếu K, Na vì ói mửa, tiêu chảy, đổ nhiều mồ hôi
– Chuột rút trong các bệnh tiểu đường, Parkinson, đường huyết thấp, thiếu hồng cầu, bệnh tuyến giáp hoặc nội tiết, bệnh thận đang lọc máu…
– Rối loạn tuần hoàn, bệnh mạch máu chi dưới khi đi lại nhiều
2. Chuột rút sau khi vận động thường thấy ở các bắp thịt lớn, kéo dài tới vài chục giây đồng hồ. Nguyên do có thể vì:
– Cơ bắp mệt mỏi
– Vận động quá lâu, quá mạnh
– Vận động khi thời tiết quá nóng hoặc quá lạnh
– Mất chất điện giải trong cơ thể như K, magnesium, muối natri, calcium.
– Tích tụ acid lactic trong bắp thịt sau khi vận động lâu dài.
– Mới đây có giải thích cho rằng, rối loạn dẫn chuyền tín hiệu giữa cơ bắp và dây thần kinh bị rối loạn, cho nên dù não bộ muốn cơ thư giãn sau khi co nhưng cơ vẫn tiếp tục co, gây ra đau. Theo giải thích này, người ngồi làm việc lâu, ngồi không ngay ngắn đúng vị thế cũng hay bị chứng co cứng cơ đau nhức này.
3. Sách Danh Từ Y Học do bác sĩ Lê Khắc Quyến soạn có ghi nhiều chứng chuột rút liên quan tới một số nghề nghiệp khác nhau như chuột rút thợ cạo, chuột rút người đánh máy, chuột rút văn sĩ, chuột rút người hầu bàn, chuột rút điện báo viên, chuột rút người vắt sữa bò, chuột rút diễn giả… Ðây là những công việc mà người thực hiện phải dùng đi dùng lại một số bắp thịt. Riêng trường hợp chuột rút nhà diễn giả, chắc là hăng say, miệng dính chặt vào micro, nói thao thao bất tuyệt, nên con chuột trong bắp thịt lưỡi mệt mỏi, co cứng.
Điều trị
Thường thường chuột rút không kéo dài và không gây ra hậu quả trầm trọng. Tuy nhiên, khi đang lái xe, điều khiển máy móc hoặc đang bơi lội thì tai nạn có thể xảy ra. Sau đây là một số phương thức nên áp dụng để giải tỏa cơn đau:
– Nhẹ nhàng thoa bóp bắp thịt bị co
– Khi chuột rút ở bắp chuối, nhè nhẹ vươn duỗi cơ theo chiều đối ngược: kéo đầu ngón chân và bàn lên phía trần nhà, hướng về đầu gối.
– Khi co cơ bắp đùi, nhờ người kéo thẳng chân ra, nâng cao gót chân đồng thời ấn đầu gối xuống.
– Khi co cơ xương sườn, nên hít thở sâu để thư giãn cơ hoành đồng thời xoa bóp nhẹ các bắp thịt quanh ngực
– Tắm nước nóng để thư giãn bắp thịt
– Thong thả đạp xe đạp chừng dăm phút trước khi đi ngủ
– Ðặt một cái chăn ở cuối chân giường để các ngón và bàn chân khỏi chúi xuống trong khi ngủ. Bàn chân chúi xuống làm căng thẳng bắp chuối.
– Mang giày thích hợp, không bó chặt bàn chân, gót giày không quá cao.
– Bơi lội cũng giúp vươn duỗi cơ bắp, giảm co cứng cơ.
– Mang tất đàn hồi hơi ép vào mạch máu để tránh máu ứ đọng ở tĩnh mạch hạ chi.
Có người nói để một cục xà bông dưới khăn phủ giường để tránh chuột rút. Xin quý thân hữu áp dụng thử coi và “công bố” kết quả cho bà con biết mà làm theo.
Thuốc Quinine sulfate được coi như khá công hiệu để điều trị chuột rút, nhưng có nhiều tác dụng ngoại ý không tốt (ù tai, rối loạn thị giác, chóng mặt, buồn nôn, giảm tiểu cầu, rối loạn nhịp tim), cho nên cần được sự hướng dẫn và theo dõi của bác sĩ khi dùng. Vì lẽ đó, từ năm 1995, Cơ quan Thực Dược Phẩm Hoa Kỳ cấm bán tự do các loại thuốc bổ (tonic) có chất quinine. Ðang có thai, bệnh thận, bệnh tim không được dùng quinine.
Dược phẩm có hoạt chất diphenhydramine hydrochloride (benadryl), sinh tố E, thuốc thư giãn cơ (equanil, miltown), verapamil hydrochloride (Calan, Isoptin, Verelan), chloroquine phosphate (Aralen Phosphate) và hydroxychloroquine sulfate (Plaquenil sulfate) cũng có đôi chút công hiệu.
Phòng ngừa
Phòng bệnh hơn chữa bệnh, cho nên xin hiến vài mẹo vặt để phòng tránh:
1. Uống nước đầy đủ. Liên hệ nhân quả giữa thiếu nước và chuột rút chưa được biết rõ, nhưng khi cơ thể thiếu nước thì chuột rút xảy ra. Vì thế, cần uống nước đầy đủ trước, trong khi và sau khi tập luyện cơ thể và trước khi đi ngủ buổi tối.
2. Thư giãn cơ bắp trước và sau mỗi lần vận động cơ thể.
3. Tập vươn duỗi chân mỗi buổi sáng, trước khi ăn và trước khi đi ngủ vào buổi tối:
– Ðứng thẳng cách xa tường 15 cm, gót chân chạm đất
– Giữ gót chân chạm mặt đất, ngả mình về phía trước, hai bàn tay chống lên tường
– Ðẩy hai bàn tay lên trên, giống như lau tường, càng cao càng tốt
– Giữ nguyên vị trí trong 30 giây, rồi buông tay xuống, thư giãn.
– Nhắc lại các động tác trên năm lần.
4. Khi ngồi, co bàn chân về phía đầu gối càng cao càng tốt. Làm như vậy để máu dễ dàng lưu thông ở bắp chuối
Trước khi vận động cơ thể, nên dành mươi phút “hâm nóng” toàn thân và “vươn duỗi” cơ bắp để tránh chuột rút.
Hy vọng bài viết này thỏa mãn sự tìm hiểu của ông cũng như độc giả tuần báo Trẻ. Chúc ông vui mạnh.
NYD