Vùng đất mang tên Houston

Tên tuổi Sam Houston gắn liền với trận chiến San Jacinto và thành Alamo cách nay 176 năm. Với ngần thời gian đó, việc tái hiện lịch sử trên hàng ngàn trang giấy, chắc hẳn sẽ không sinh động bằng những thước phim kể lại lịch sử hào hùng khai sinh ra nước Cộng hòa Texas. Có 2 bộ phim mà tôi muốn giới thiệu với bạn đọc nếu có ý muốn tìm hiểu về vị tướng lừng danh Sam Houston của Texas. Một là The Alamo sản xuất năm 1960 do đạo diễn kiêm diễn viên John Wayne thủ vai Sam Houston. Hai cũng là The Alamo sản xuất năm 2004 do đạo diễn John Lee Hancock viết kịch bản và tài tử Dennis Quaid trong vai Sam Houston. Cả hai bộ phim cùng một câu chuyện về trận đánh bất hủ bên bờ sông San Jacinto (thuộc hạt Harris, phía Đông Houston ngày nay) và việc tái chiếm thành Alamo (thuộc San Antonio). Tất nhiên hai bộ phim có một chút hư cấu mang tính nghệ thuật. Nhưng việc hư cấu đó không làm mất đi tính xác thực của lịch sử.

Xem lại lịch sử cuộc đời và sự nghiệp của Sam Houston khiến ta không thể ngạc nhiên khi biết ông không phải là một cư dân ở Texas. Cuộc đời ông là một cuộc dịch chuyển ngoạn mục trong quá trình phát triển một nhân cách chính trị lớn. Sinh ra ở Virginia, lớn lên ở Tennessee. Ông bắt đầu sự nghiệp từ một người lính binh nhì, bước lên hàng sĩ quan và đi theo con đường chính trị khi chuyển qua ngành luật. Hai lần đắc cử Dân biểu liên bang, sau đó đắc cử Thống đốc Tennessee. Con đường chính trị thăng tiến như diều gặp gió. Đang yên vị, ông lại từ chức về sống ở nông trại và giao du với người da đỏ Cherokee. Cuối cùng lại dọn về Texas cùng với một số bạn bè, rồi được cử làm đại diện cho vùng Nacogdoches trong đại hội bầu chính phủ lâm thời của nước Cộng Hòa Texas.

Có lẽ trong giai đoạn lịch sử vào thời điểm này, vùng đất rộng lớn của Mexico đang phôi thai nước Cộng hòa Texas nên hấp dẫn Sam Houston hơn là ở lại Tennessee làm Thống đốc. Mặt khác, hoàn cảnh chính trị xã hội của nước Mexico đang bị phân hóa sau khi tuyên bố độc lập từ Tây Ban Nha (09/15/1821). Đất nước Mexico rộng lớn, bao gồm cả 1/3 đất đai trên lãnh thổ Hoa Kỳ ngày nay, đã khiến Tổng tư lệnh kiêm Tổng thống Santa Anna nhanh chóng điều quân về phương Bắc, nhằm thống nhất các vùng đất đang có những dấu hiệu muốn giành độc lập như tiểu bang Coahuila y Tejas (tên cũ của Texas, theo cách gọi của người Mexico).

Ngày 23 tháng 2 năm 1836, Santa Anna mang quân đánh thành Alamo. Trong tình hình chiến tranh bùng nổ, các dân biểu họp đại hội, tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Texas và chỉ định David G. Burnet tạm thời làm Tổng thống, Sam Houston làm Tổng Tư Lệnh. Tướng Houston dẫn 400 quân dân đến giải cứu thành Alamo. Thật ra, thành Alamo đã thất thủ trước sức mạnh của quân Mexico. Chỉ vài giờ sau, được tin từ những người được thả ra từ Alamo, Tướng Sam Houston ra lệnh tất cả dân chúng, quân đội và chính phủ mới thành lập di tản, rút chạy về hướng đông. Thừa thắng, Santa Anna xua quân hướng về Nacogdoches – tổng hành dinh của chính phủ lâm thời. Thế nhưng, hào khí nổi lên khắp nơi, thanh niên ào ạt đầu quân theo Sam Houston. Chiều ngày 21 tháng 4 năm 1836, Sam Houston ra lệnh tấn công quân Mexico bên bờ sông San Jacinto. Trận chiến chỉ kéo dài 18 phút, Santa Anna bỏ chạy và bị bắt làm tù binh ngay ngày hôm sau. Sam Houston tha mạng cho ông tướng kiêm Tổng Thống Mexico này, đổi lại buộc ông ta ký hòa ước trả độc lập cho nước Cộng hòa Texas. Sam Houston được bầu làm Tổng Thống đầu tiên vào tháng 10 năm 1836. 

Để chuẩn bị một món quà có ý nghĩa lịch sử, trước đó hai tháng anh em nhà Allen đã mua mảnh đất 6,642 mẫu tây khi ấy còn là rừng hoang, đất trũng, với mục đích xây dựng nên một thành phố. Nói đúng hơn là một thủ phủ mang tên Tổng thống Houston của một nước Cộng hòa độc lập không nằm trong liên bang (trong khi lúc này toàn liên bang đã có 27 bang tham gia chính phủ liên hiệp). Ngay khởi đầu xây dựng thủ đô, cuối năm 1836, Houston có khoảng 1,500 dân với chỉ hơn trăm nóc gia. Ba năm sau, nhóm người đầu tiên đến Houston khai phá, bị một trận dịch sốt rét vàng da giết chết một phần ba nhân số trong đó có John Kirby Allen; một phần ba ngã bệnh không làm việc được; phần còn lại không nản lòng, quyết chí xây dựng thủ đô.

Trong thời gian xây dựng nước Cộng hòa Texas, Sam Houston còn được bầu làm Tổng thống nhiệm kỳ 1841-1844. Năm sau, Texas gia nhập liên bang để nhanh chóng phát triển kinh tế. Sam Houston trở thành Dân biểu liên bang, đến năm 1859 làm Thống đốc Texas cho đến hết nhiệm kỳ (3/1861). Chính trong thời gian này, cuộc nội chiến Nam Bắc chuẩn bị diễn ra do các bang miền Nam chống lại việc xóa bỏ chế độ nô lệ. Texas ly khai khỏi liên bang, gia nhập Liên minh miền Nam. Sam Houston rời khỏi chính trường, về hưu và chết ở Huntsville (26/7/1863), trong khi cuộc nội chiến kéo dài đến 6/1865 mới chấm dứt.

Qua nhiều giai đoạn phát triển kinh tế, từ một vùng đất nhỏ, Houston lớn lên từng năm theo dòng di dân đến định cư xây dựng thành phố mới bên dòng kênh biển, biến nơi đây thành trung tâm xây dựng công nghệ giàn khoan, khai thác và hóa lọc dầu lớn nhất thế giới. Ngày nay, thành phố Houston rộng đến 1,605 cây số vuông, dân số 2.1 triệu người, đứng hàng thứ tư trên nước Mỹ, sau New York, Los Angeles và Chicago, với tổng sản phẩm GDP năm 2011 là 440 tỷ đô. Tất nhiên, Houston còn nhiều thứ khác nổi tiếng trên thế giới về khoa học không gian, y tế, giáo dục, và đặc biệt về giao thông. Houston có một hệ thống xa lộ mạng nhện tỏa đi từ đông sang tây. Mới đây, thành phố Houston đang vận động trưng cầu dân ý về hệ thống xa lộ 69 nối vào xa lộ 59, xuyên các tiểu bang từ Bắc xuống Nam, kết nối với xa lộ Mexico đi Panama. Nếu dự án này được hoàn thành, thì đây là một xa lộ vận chuyển hàng hóa xuyên châu Mỹ, sẽ nâng kinh tế thành phố Houston lên một bước phát triển lớn hơn nữa.

Rất khó nói hết về lịch sử hình thành và phát triển thành phố trong phạm vi bài viết nho nhỏ này. Tôi chỉ làm công việc lượm lặt đôi nét để tưởng nhớ vị tướng Sam Houston, mà người đời yêu quí tạc pho tượng đứng bên đường dẫn vào thành phố Huntsville quê nhà thứ hai của ông. Ông đứng đó như đón chào bất kỳ một du khách nào trên đường ghé đến Houston. Và nếu bạn tinh ý một chút, trên đường trở về 45 North, từ xa năm bảy trăm mét, bạn sẽ thấy pho tượng như thể bước ra, đứng sừng sững giữa xa lộ, chào tạm biệt du khách đã đến thăm một vùng đất mang tên Houston.