Chất sắt (iron) cần thiết để tạo ra hemoglobin là một thứ protein giúp cho các tế bào máu đỏ chuyển dẫn oxygen đi khắp thân thể. Không có chất này sẽ đưa đến bệnh thiếu máu (anemia). Thiếu chất sắt là chứng thường thấy tại Mỹ và phụ nữ có rủi ro bị nhiều nhất. Sau đây là những triệu chứng làm thiếu sắt, nếu thấy mình có thì nên đến bác sĩ xin thử nghiệm (Ferririn test) để đo lượng dự trữ chất sắt trong cơ thể.
Kiệt sức
Triệu chứng thiếu chất sắt thông thường nhất lại có thể khó thấy nhất. Phụ nữ thường có một cuộc sống bươn chải và thường cảm thấy mệt mỏi, nhưng lại coi đó như là đời phải như vậy. Tuy nhiên, thiếu chất sắt làm cho oxy ít đến được với các mô, thân thể thiếu mất năng lượng cần thiết. Nếu mệt nhọc “thông thường” mà còn kèm theo đuối sức, dễ cáu kỉnh hoặc không thể tập trung được thì có thể là do thiếu chất sắt.
Kinh ra nhiều
Nơi phụ nữ, nguyên nhân số một gây ra thiếu chất sắt là do xuất kinh nhiều. Mất quá nhiều máu, rồi thay thế được phân nửa, để rồi tháng sau lại mất nữa, chẳng khác đổ xăng vào chiếc bình gas lủng lỗ. Nếu phải thường xuyên thay băng vệ sinh hơn mỗi hai giờ thì cần cho bác sĩ biết .
Xanh xao
Hemoglobin làm cho máu có màu đỏ, cho má ửng hồng. Mức độ protein thấp có thể lấy mất đi màu hồng hào của da. Ngoài ra, nếu bên trong môi, lợi, phía trong mi mắt không đỏ như bình thường nữa thì đó là dấu hiệu thiếu chất sắt.
Dễ bị khó thở
Dù thở mạnh đến đâu, nếu mức độ oxygen thấp, bạn cũng cảm thấy như hụt hơi. Chú ý xem những công việc trước kia bạn làm dễ dàng – như leo lên cầu thang, tập luyện thân thể – mà nay thấy khó thở thì đó có thể là dấu hiệu thiếu chất sắt.
Tim đập bất thường
Tim làm việc quá sức có thể gây ra nhịp đập bất thường, nở lớn, tệ nhất là suy tim. Có thể là trước đó bạn đã thiếu chất sắt trong máu. Tuy nhiên nếu có bệnh tim, nên đi khám để đo mức độ chất sắt, vì thiếu chất này sẽ càng có hại thêm cho tim.
Hội chứng bồn chồn ở chân cẳng
Bạn cứ phải nhúc nhích chân cẳng hoài? Khoảng 15% những người có hội chứng bồn chồn ở cẳng là do thiếu chất sắt.
Đau đầu
Một cơ thể thiếu chất sắt sẽ dành ưu tiên đưa oxygen lên óc não trước khi chuyển đến các mô khác, và dù như thế, thân thể cũng không được cung cấp đủ nhu cầu. Để đáp ứng lại, các mạch máu trong óc có thể nở lớn, gây ra chứng nhức đầu.
Thèm ăn đất, đá cục
Thèm ăn (có khi ăn thật) những thứ không phải thực phẩm như phấn cục, đất, giấy… có thể là dấu hiệu thiếu sắt. Hên là đa số phụ nữ lại thèm nhai nước đá cục.
Lo âu không duyên cớ
Cuộc đời dường như đã chưa gây căng thẳng đủ, mà tình trạng thiếu chất sắt còn có thể gây cho ta thêm nhiều lo lắng nữa. Thiếu oxygen, hệ thống thần kinh giao cảm trong thân thể bắt đầu quay nhanh, giống như bàn đạp tăng gas. Hơn nữa, vì thiếu chất sắt có thể làm tim đập nhanh, dễ làm cho ta không còn thấy được thảnh thơi, dù không có nguyên cớ.
Rụng tóc
Thiếu chất sắt, đặc biệt là khi tiến triển thành thiếu máu, có thể làm tóc rụng. Nó đẩy cơ thể chúng ta vào tình trạng tự vệ để sống còn, nên cơ thể phải tuồn oxygen vào các cơ quan yểm trợ các tác dụng đó, chứ không vào nơi nuôi tóc. Tuy nhiên, rụng tóc là chuyện thường ngày, đừng quá lo sợ khi thấy mỗi ngày tóc rụng chừng 100 sợi.
Có thai
Nhu cầu khi có bầu là folic acid, nhưng thai nhi cũng cần chất sắt và lấy từ người mẹ. Hơn nữa, nhiều phụ nữ mất nhiều máu khi sanh nở, do đó chất sắt cũng sụt giảm. Nếu phụ nữ có thai kỳ gần nhau, hoặc thường ói mửa thì cần dùng thêm chất sắt.
Ăn chay
Tuy là chất sắt nhưng có loại không giống nhau. Cơ thể chúng ta hấp thụ heme iron (có trong thịt, cá) hữu hiệu gấp hai hay ba lần thứ non-heme iron (có trong rau, quả). Dù sao, nếu ăn chay cũng có thể có đủ chất sắt nếu khéo sắp đặt: ăn các thứ rau đậm màu, hạt nguyên chưa biến chế, đều giàu chất sắt, cộng thêm với các thực phẩm giàu vitamin C như bell pepper, berry, broccoli cho cơ thể dễ hấp thụ.
Lưỡi nhìn dị hợm
Ngoài việc làm cho màu của lưỡi nhạt đi, thiếu chất sắt còn có thể giảm myoglobin, là một protein trong tế bào máu đỏ có nhiệm vụ nuôi dưỡng bắp thịt lưỡi. Nhiều người thiếu chất sắt than phiền lưỡi bị sưng, đau và không trơn mượt như trước.
Hạch thyroid kém hoạt động
Thiếu chất sắt làm cho hoạt động của tuyến giáp trạng (thyroid) chậm lại và ngăn chặn hiệu lực gia tăng sự trao đổi chất. Bệnh tuyến giáp trạng giảm hoạt động (Hypothyroidism) thường ít được chú ý: cứ 10 người mắc bệnh tuyến giáp trạng thì có 6 người mắc chứng này mà không hay biết. Nếu thấy mức độ năng lượng thấp đi, lên cân và nhiệt độ thân thể giảm, nên đến bác sĩ.
Muốn có thêm chất sắt
Nhu cầu về chất sắt không phải tuổi nào cũng giống nhau, nhất là nơi phụ nữ. Nữ giới tuổi từ 19 đến 50 thường cần 18 mg một ngày. Tuy nhiên, nếu có thai, cần tới 27 mg, còn nếu cho con bú sữa mẹ, lại chỉ cần 9 mg. Ngoài ra kinh kỳ nặng cũng làm thay đổi nhu cầu đó. Sau 50 tuổi và không hành kinh nữa, chỉ cần 8 mg/ngày. Mục tiêu này dễ đạt tới: chỉ cần một serving đậu lăng, spinach, thịt bò, các loại hạt, thịt gà hoặc chickpeas cũng đủ.
Nhưng không phải dùng nhiều chất sắt là tốt đâu. Nếu dùng quá nhiều lại hại đến các cơ quan nội tạng, làm tăng nguy cơ bị tiểu đường, bệnh tim và ung thư, nhất là nơi người cao tuổi.
