Kho báu Đại Lục

Không phải một Alibaba cổ tích trong Ngàn Lẻ Một Đêm của xứ Ba Tư, một Alibaba tân kỳ vừa trỗi dậy tại phương Đông đã tạo nên một cuộc địa chấn dữ dội trên thương trường thế giới nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng. Với sự ra mắt cổ phiếu lần đầu tại Wall Street cuối tuần qua, Alibaba – một tập đoàn thương mại qua internet của Hoa Lục và Jack Ma – sáng lập kiêm Chủ Tịch tập đoàn Alibaba đã trở thành tiêu điểm của thời sự thế giới. Để các bạn làm quen cùng  Alibaba và cái tên Jack Ma sẽ còn xuất hiện nhiều trên các phương tiện truyền thông trong tương lai, chuyên mục tuần này xin lược điểm đôi nét về tập đoàn và người sáng lập của nó.

Cho đến khi trở thành người giàu nhất Hoa Lục hiện nay, Jack Ma vẫn còn nhiều người nhắc đến biệt danh “Jack Ma điên” (Crazy Jack Ma) bởi những kiểu cách và ý tưởng lập dị của mình. Nhưng cũng chính cái “điên” này, Jack Ma lại một lần nữa chứng minh những phẩm chất kinh doanh thành công của xã hội phương Tây hiện nay là: ý tưởng quan trọng hơn kinh nghiệm, thâm niên và tuổi tác, những điều vốn gắn liền với văn hóa và suy nghĩ Á Đông. Cho dù những ý tưởng thương mại của Jack Ma chỉ là cóp nhặt, tổng hợp và cải đổi từ những đại tập đoàn thương mại Mỹ và phương Tây trong nền kinh tế thị trường đầy cơ hội, nhưng Jack Ma đã là người tiên phong để áp dụng vào một thị trường đông dân nhất thế giới và sáng lập ra Alibaba, một tập đoàn thương mại internet, kết hợp đồng thời những hoạt động của Google, eBay, Amazon, Paypal… vào chung một cỗ máy eCommerce khổng lồ ngay tại một quốc gia cộng sản.

Mừng sinh nhật thứ 50 của mình ngay tại Mỹ cũng hồi tuần trước, vài ngày trước khi Alibaba làm “nổ tung” New York với sự trình làng (IPO) cổ phiếu có mã danh BABA sẽ được giao dịch chính thức trên Wall Street, Jack không còn trẻ như những thế hệ sáng lập Yahoo, YouTube, Google, Facebook… ở độ tuổi ngoài 20 tại Mỹ, mà đã bước qua tuổi “tam lập” – vẫn còn khá trẻ trong mắt Á Đông, khi khởi đầu sự nghiệp từ con số không cùng vô số những công việc vặt vãnh trước đó khoảng 15 năm trước. Sinh năm 1964, Jack lớn lên trong một giai đoạn bức chế và trấn áp của một Trung Cộng thời Cách Mạng Văn Hoá đang đặt dưới sự dẫn dắt của Mao Trạch Đông. Học tiếng Anh với du khách ngoại quốc trên đường phố và trở thành một “hướng dẫn viên” không công cho du khách trong nhiều năm trời sau khi Trung Cộng bắt tay với phương Tây vào giữa thập niên 70, đây là giai đoạn mà Jack thú nhận rằng anh qua những cơ hội tiếp xúc này đã học hỏi được khá nhiều cách suy nghĩ phương Tây, khác hẳn với những giáo điều và nhồi nhét của những thể chế cộng sản nói chung. Hai lần thi trượt đại học, Jack cuối cùng cũng theo học một trường đại học nhỏ để trở thành thầy giáo dạy Anh ngữ với mức lương khoảng 15-20 đô la mỗi tháng. Muốn “đổi đời” tốt hơn, Jack xin vào làm tiệm gà chiên KFC và khách sạn có du khách nước ngoài nhưng cũng không được nhận. Chỉ khi đến Mỹ năm 1995 trong tư cách một thông dịch viên cho một công ty, Jack mới có một cơ hội học hỏi và suy nghĩ về cuộc lập nghiệp khi nhìn đến cơn sốt internet vừa bùng nổ tại Mỹ.

Không hề có kinh nghiệm gì cả về internet và thương mại, nhưng  Jack đã nhạy bén nhìn được những cơ hội về internet mà không nhiều tay buôn lão luyện tại Hoa Lục nhìn ra.  Về nước, với số vốn vay mượn từ khắp bạn bè, người thân của mình vào khoảng 2,000 đô la, Jack mở một trang mạng quảng cáo qua sự giúp đỡ của bạn bè từ Mỹ, được tin là một trong những trang mạng thương mại đầu tiên tại Hoa Lục, thời mà tốc độ nối kết vào internet còn rất chậm và chưa có mấy người có được computer vì giá còn rất đắt. Đến năm 1999, Alibaba chính thức ra đời trong nhà kho của Jack cũng với số vốn nhỏ được vay mượn để mở một trang mạng bán hàng qua internet cũng như làm trung gian cho người mua bán trên internet. Chỉ sau 3 năm, số người sử dụng trang mạng của Jack lên đến con số một triệu, chỉ là hạt bụi nhỏ trong tổng số dân Hoa Lục nhưng đủ cho các tập đoàn tinh anh nước ngoài nhìn ra triển vọng to lớn của nó mà bơm tiền đầu tư. Câu chuyện còn lại của Alibaba trong hơn 10 năm qua là áp dụng và kết hợp các khuôn mẫu đã định hình ở nước ngoài và cải đổi lại cho phù hợp với một thị trường nội địa mà sức tiêu thụ của giới trung lưu đã phát triển theo sự phát triển chung của Hoa Lục trong hơn một thập niên qua. Chỉ cần những ý tưởng kinh doanh táo bạo và đúng thời cơ ban đầu và rồi thuê mướn những đồng sự, nhân viên có tài năng và kinh nghiệm để biến ý tưởng và giấc mộng của mình thành sự thật, đó cũng chính là khuôn mẫu của những thế hệ internet thành đạt trong đôi thập niên qua mà Jack đã đi theo để khai thác kho báu Hoa Lục.

Cổ phiếu Alibaba (mã BABA) trình làng cuối tuần trước đã đưa Jack Ma trở thành người giàu nhất Hoa Lục hiện nay, với tài sản ước tính khoảng trên 22 tỉ đô la, là thương gia người Hoa lục địa đầu tiên xuất hiện trên hình bìa tạp chí Forbes và có lẽ được nhắc đến trên nhiều nhất các phương tiện truyền thông hồi tuần qua, nếu những ai theo dõi các câu chuyện thời sự. Với giá IPO (Initial Public Offering) dự tính đưa ra ban đầu chỉ $68 mỗi cổ phiếu, BABA tăng đến $93.89 ở cuối phiên giao dịch, biến nó thành một cổ phiếu IPO chào hàng có tổng giá trị cao kỷ lục trên thị trường chứng khoán Wall Street cho đến nay, hoặc có thể xem như cao nhất thế giới từ trước giờ khi nhu cầu của giới đầu tư đánh cược vào BABA quá cao. Hãng Ameritrade cho biết người đầu tư của hãng đặt mua BABA nhiều hơn cả khi cổ phiếu Facebook và Twitter trình làng IPO. Chỉ trong 10 phút đầu tiên BABA được giao dịch, đã có đến 100 triệu cổ phiếu được giao dịch qua tay. Tổng giá trị thị trường của Alibaba với giá cổ phiếu hiện tại lên đến hơn 230 tỉ đô la, cao hơn nhiều tập đoàn lâu năm của Mỹ như P&G, Coca Cola, AT&T, IBM… Nó có những lý do để được người đầu tư đón nhận như vậy: những khoản lợi nhuận hàng tỉ đô la của Alibaba trong các năm qua, cao hơn cả mức lời của Amazon và eBay cộng lại, đã tỏ ra đầy hấp dẫn và hứa hẹn với giới đầu tư nói chung, dù việc đầu tư luôn chứa đựng các yếu tố rủi ro như vốn dĩ và đặc biệt là Alibaba nằm tại Hoa Lục, trong vòng kiểm soát của một thể chế cộng sản bất lường.  Dù vậy cũng không thể nhắc đến vài tập đoàn đã lời to khi đầu tư vào Alibaba trước đây. Trước mắt, tập đoàn SoftBank của Nhật, hãng chủ nhân của Sprint hiện nay, là một kẻ đánh cược trúng số không tưởng: với 20 triệu đô la rót vốn cho Alibaba hơn 10 năm trước, mức đầu tư của Softbank đã có giá trị đến 50 tỉ đô la khi cổ phiếu chào làng. Yahoo bỏ vốn trễ hơn nhưng lợi nhuận cũng lên đến 8 tỉ đô la.  Hàng ngàn nhân viên của Alibaba cũng đã có cơ may để nắm đến những số tiền bạc triệu hiện nay.
  

Jack Ma được mô tả vui nhộn, bình dân và khiêm cung, thậm chí còn đùa giỡn, múa võ, ăn vận như ca sĩ để hát trên sân khấu, điều trái ngược với một cung cách Á Châu luôn ra vẻ quan trọng một khi thành đạt. Nhưng Jack Ma cũng vẫn đủ khôn ngoan để giữ tiếng về những vấn đề chính trị trong nước, khi từ sự thành công chuyển đến tù tội chỉ là những đường tơ không rõ ràng trong các thể chế cộng sản và độc tài. Jack Ma đã có lần kể rằng, cha  anh bảo, nếu chỉ sinh ra lùi lại đôi chục năm thì có thể anh đã phải vào tù vì những ý tưởng kinh doanh của mình, khi xã hội cộng sản trước thời kinh tế thị trường là một nền kinh tế quốc doanh độc quyền. Tuy nhiên, với sự thành công của Alibaba và Jack Ma, ắt Trung Cộng cũng đang tự nhìn lại mình rằng, chỉ nhờ con đường kinh tế thị trường và những sự thông thương, làm ăn hòa hoãn với phương Tây mới đem đến cho họ sự phát triển và thành công đã từng và trong tương lai, thay vì những ngạo mạn và thái độ hung hăng như trong thời gian qua.