Thưa bác sĩ, tôi mới lớn lên. Trước đây, tôi vẫn thấy bà nội tôi ăn trầu, nhai bỏm bẻm và bắt tôi đổ ống nước trầu mà bà cụ nhổ vào một cái bình nhỏ. Tò mò tôi hỏi bà ăn trầu có tốt không thì bà nói nhai trầu vừa tốt răng lại vừa sạch miệng và có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe.
Xin bác sĩ vui lòng cho biết về tục lệ ăn trầu để thế hệ chúng tôi hiểu cái phong tục này.
Cảm ơn bác sĩ – Trần Thiện
Đáp
Thưa ông Thiện. Tục ăn trầu đã đến với dân gian ta từ thời vua Hùng dựng nước, kể lại qua một câu chuyện tình không vui của đôi anh em huyết mạch và cô thôn nữ hiền lành. Một thắm thiết muộn màng, nhưng từ đây mãi mãi bên nhau. Với “Trầu xanh, vôi đỏ, cau vàng”.
Người được mời trầu, trước khi ăn đều mở ra coi. Xem vôi nồng nhiều ít. Còn thuốc độc thì có lẽ cũng chỉ nói cho vui, chứ ngày xưa đâu đến nỗi thù nhau đậm mà “te ro rít” nhau như vậy.
Với tổ tiên ta, miếng trầu đã trở thành một nghi lễ thân mật để mở đầu một giao tế, một dịch vụ. “Miếng trầu là đầu câu chuyện”.
Vào yết kiến “quan chức nhà nước” mà không khệ nệ bưng mâm trầu kèm theo vài ngàn đô la là coi như “xôi hỏng bỏng không”.
Cưới hỏi là phải có cơi trầu, buồng cau. Nhà trai quan sát tính nết cô dâu tương lai qua cách thức têm trầu, rót nước mà quyết định hôn nhân. Miếng trầu têm không gọn là người không khéo tay; miếng cau to hơn miếng trầu là kém căn cơ làm ăn; vôi nhiều là không biết lo xa. Giả như ngày nay mà các cụ kén vợ theo kiểu này thì khối anh ế và cũng nhiều nàng tiếp tục phòng không. Vì các bà các cô bây giờ đâu còn ăn trầu như các cụ ngày xưa.
Trầu cau cũng là một ràng buộc đáng yêu giữa “Đôi ta sang một con đò; Nhìn quanh vắng khách trao cho miếng trầu”. Thế là từ nay là của nhau rồi đấy nhé.
Các cụ ăn trầu với một ý niệm giản dị làm cho sạch miệng, chắc răng, đỏ môi và ăn ngon miệng.
Trầu cũng có nhiều công dụng trị bệnh theo kinh nghiệm dân gian:
– Lá hơ nóng, đắp lên rốn để trị đau bụng, no hơi, ợ chua và sôi bụng.
– Vò nát lá, bọc trong túi vải, nhúng nước sôi rất tốt trong việc đánh gió trừ cảm mạo, ho thời tiết.
– Nấu lá làm nước tắm để trị ghẻ ngứa, rôm sẩy cũng là môn thuốc cổ truyền của nhiều mẹ già miền Bắc Việt Nam.
– Nước lá trầu ngậm trong miệng có thể làm giảm nguy cơ viêm răng lợi, nhờ hóa chất polyphenol tiêu diệt được vi khuẩn.
Trầu là phải có cau. Cau có vài chất tannin và alkaloid. Theo kinh nghiệm Đông y, cau có tính chất thông đại trường, hạ khí, được các cụ dùng để trị chướng khí, tả hạ, sát trùng. Hạt cau được cho uống để trừ giun sán vì hóa chất trong hạt làm tê liệt hệ thần kinh các ký sinh trùng. Vỏ cau lợi tiểu tiện được các cụ dùng để trị thủy thũng, ứ nước trong cơ thể.
Nhai trầu cần kèm thêm miếng vỏ cây đay, mang vị chan chát hòa nhập với một chút vôi tôi để lâu hơi nồng. Sự phối hợp mang lại bài thuốc trị liệu giản dị nhưng hiệu nghiệm. Nhiều người ngoại quốc tới Việt Nam thuở xưa đều ngạc nhiên thấy các bà mẹ quê của chúng ta rất ít bị hư răng. Nhờ các bà mẹ luôn luôn nhai trầu. Như bầy trẻ nhai suynh gôm bây giờ.
Nhưng ăn trầu cũng có vài rủi ro, cho nên các cụ ta cẩn thận trước khi ăn:
“Ăn trầu thì mở trầu ra
Một là thuốc độc, hai là mặn vôi”
Vôi là chất nung ra từ đá chứa nhiều calcium, được dùng để “têm” lá trầu. Nhiều vôi có thể làm niêm mạc miệng phỏng; nước trầu nồng khiến vị giác kém tinh vi không phân biệt được hương vị thực phẩm; tuyến nước miếng, niêm mạc miệng và cuống họng bị kích thích và có thể gây ung thư.
Vấn đề ung thư mới đây đã được xác định. Tháng 8-2003, giới chức Y tế Liên Hiệp Quốc đã phổ biến kết quả một nghiên cứu về tục ăn trầu này. Theo đó, ăn trầu vẫn rất thịnh hành ở các quốc gia Đông Nam Á Châu, dân tỵ nạn tại Anh, Bắc Mỹ và Úc Châu. Điểm đặc biệt là giới trẻ lại cũng bắt đầu nhai trầu. Tài liệu xác định là ăn trầu với cau đưa tới ung thư miệng, cuống họng. Cũng theo báo cáo, mỗi năm trên thế giới có 390,000 trường hợp ung thư miệng thì 228,000 xảy ra ở Đông Nam Á.
Ngoài ra, ăn xong miếng trầu, không có ống nhổ, các bà mẹ chất phác của ta rất tự nhiên, quay ra nhổ đánh toẹt xuống đất. Vừa mất thẩm mỹ vừa gây khó chịu cho người chung quanh.
Đó là lịch sử của tục lệ ăn trầu của các cụ ta ngày xưa. Bây giờ thói quen này giảm dần, vì ích lợi chưa biết rõ mà coi có vẻ kém vệ sinh.
Thưa bác sĩ, nhà tôi muốn đẻ con thưa ra một chút và bác sĩ cho loại thuốc ngừa thai có tên là Seasonale.
Xin bác sĩ cho biết thêm về thuốc này vì cho tới nay thì nhà tôi vẫn uống viên thuốc để ngừa thai mỗi ngày trong ba tuần lễ, tiếp theo là một tuần uống bảy viên thuốc vờ. Rồi có kinh nguyệt. Nhưng nhiều phụ nữ than phiền là mỗi lần có kinh là mấy ngày đau bụng, nhức đầu, tính tình thay đổi. Và nó cũng vướng víu, dơ dơ làm sao ấy.
Cảm ơn bác sĩ – Lê Dinh
Đáp
Thưa ông, vào năm 2003, Cơ quan FDA Hoa Kỳ chấp nhận để giới nữ dùng Seasonale trong việc điều hòa sinh đẻ.
Thuốc Seasonale cũng có hai kích thích tố chính là Estrogen và Progestin với tác dụng ngăn ngừa sự rụng trứng, thay đổi chất nhờn ở cổ tử cung, khiến cho tinh trùng khó ngoi lên tử cung.
Quý bà sẽ uống liên tục 84 viên trong 12 tuần lễ, sau đó là một tuần với 7 viên. Rồi vài ngày có kinh. Như vậy là quý bà chỉ có kinh 4 lần một năm. Vừa tiện lợi ngừa thai mà vừa bớt được khó chịu mỗi kinh kỳ. Chắc là nhiều bà vui mừng lắm. Chỉ mấy anh chị tài phiệt bán băng vệ sinh là hơi buồn. Vì giảm thu về tiền đô xanh.
Ấy vậy mà nữ bác sĩ Susan Rako thì lại có ý kiến khác. Theo bà thì sở dĩ ta là đàn bà vì ta có kinh mỗi tháng, theo luật tạo hóa. Bây giờ lại có kinh mỗi chín mươi ngày thì thấy nó cũng kỳ. Đó là không kể phụ nữ có kinh mỗi tháng thì ít bị bệnh tim và tai biến máu não hơn. Vì kinh nguyệt giảm tích tụ của sắt trong cơ thể, mà nhiều sắt là một trong nhiều nguy cơ của bệnh tim.
Coi vậy thì Seasonale cũng tiện đấy nhưng cũng có rủi ro. Nhân còn vô thập toàn, huống chi viên thuốc ngừa thai. Phải không thưa ông?
NYD