Chỉ trong hai ngày liền nhau trong tháng 6, Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ đã ra 2 phán quyết quan trọng: 25/6 duy trì các điều khoản tài trợ bảo hiểm y tế của chương trình ObamaCare; 26/6 buộc tất cả các tiểu bang trên toàn nước Mỹ phải công nhận hôn nhân đồng tính.
Tối cao Pháp viện là cơ quan nào mà có thẩm quyền cao đến thế?
– Còn được gọi là Tòa án Tối cao Hoa Kỳ – Supreme Court of the United States, viết tắt SCOTUS hay USSC, Tối cao Pháp viện (TCPV) Hoa Kỳ là toà án liên bang cao nhất nước Mỹ, có thẩm quyền tối hậu trong việc giải thích Hiến pháp Hoa Kỳ, và có tiếng nói quyết định trong các tranh tụng về luật liên bang, cùng với quyền tài phán chung thẩm.
Thẩm phán Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ năm 2015
– Là định chế quyền lực cao nhất của ngành tư pháp, nên TCPV là tòa án duy nhất được hiến pháp thiết lập. Còn tất cả tòa án liên bang khác đều do quốc hội lập.
– Thẩm phán tòa tối cao hiện nay có chín người được tổng thống bổ nhiệm trọn đời với sự phê chuẩn của Thượng viện.
– Một trong chín thẩm phán được chọn làm Chủ tịch Pháp viện, hay Chánh Án (Chief Justice), hiện nay là John Roberts, 60 tuổi do TT G.W. Bush bổ nhiệm.
– Thẩm phán bổ nhiệm do TT Reagan: Antonin Scalia 79 tuổi, Anthony Kennedy 78 tuổi; do TT G.H.W. Bush: Clarence Thomas 67 tuổi, người da đen; do TT Clinton: bà Ruth Bader Ginsburg, 82 tuổi, Stephen Breyer, 76 tuổi; do TT G.W. Bush: Samuel Alito, 65 tuổi; do TT Obama: bà Sonia Sotomayor 61 tuổi, bà Elena Kagan 55 tuổi.
Đề cử
Tiến trình bổ nhiệm bắt đầu khi một thẩm phán qua đời, từ chức, về hưu hay bị bãi nhiệm vì bị luận tội và bị kết án. Trung bình cứ hai năm thì có một chỗ khuyết. Con số 9 vị hiện nay đã được xác lập từ năm 1869, tuy quốc hội có thể thay đổi.
Như thông lệ, tổng thống thường đề cử vào TCPV những người đồng quan điểm với mình, với ít nhiều nhượng bộ, để bảo đảm sự đề cử sẽ được thông qua tại Thượng viện.
Phê chuẩn
Một ứng viên được tổng thống đề cử phải được phê chuẩn bằng đa số phiếu tại Thượng viện. FBI sẽ kiểm tra nhân thân của ứng viên. Ứng viên phải ra trước Ủy ban Tư pháp Thượng viện để trả lời những câu hỏi, và Ủy ban sẽ bỏ phiếu để quyết định có đề cử người này hay không, sau đó hồ sơ được chuyển qua Thượng viện.
Toàn thể Thượng viện họp để xem xét; chỉ cần một đa số tương đối (quá bán) là đủ để quyết định chuẩn thuận hoặc bác bỏ sự đề cử. Trong suốt lịch sử, Thượng viện chỉ bác bỏ 12 trường hợp. Từ năm 1981, thủ tục phê chuẩn thường diễn ra mau chóng. Từ chính phủ Truman đến Nixon, các ứng viên được phê chuẩn trong vòng một tháng, nhưng từ chính phủ Reagan đến nay, tiến trình này kéo dài hơn.
Thủ tục
Mỗi năm, TCPV bắt đầu làm việc vào ngày Thứ Hai đầu tiên của Tháng Mười, kéo dài cho đến Tháng Sáu hay Tháng Bảy năm sau.
Khi ra phán quyết, mỗi thẩm phán trình bày ý kiến của mình bằng văn bản; tất cả văn bản này được công bố cho công chúng.
Lợi tức
Lương của thẩm phán tòa tối cao khoảng 208, 000 USD một năm, riêng chánh án được 217,400 USD.
Tuổi tác và vị trí
Trong những phiên họp của TCPV, vị trí của các thẩm phán được ấn định theo tuổi tác: Chánh án ngồi ở trung tâm, các thẩm phán ở hai bên, tuổi càng cao càng ngồi gần chánh án. Như vậy, thẩm phán cao tuổi nhất ngồi ngay bên phải chánh án, và người nhỏ tuổi nhất ngồi xa bên trái.
Trong các phiên họp kín, các thẩm phán cũng phát biểu và bỏ phiếu theo thứ tự tuổi tác, người đầu tiên là chánh án, người cuối cùng là thẩm phán nhỏ tuổi nhất.
Khuynh hướng
Các thẩm phán không đại diện hoặc chấp nhận lập trường chính thức của các đảng phái, nhưng thường được xếp vào các nhóm chính trị và pháp lý có quan điểm khác nhau, chẳng hạn như nhóm bảo thủ, trung dung, hoặc cấp tiến. Các từ này chỉ biểu thị khuynh hướng tư pháp chứ không phải chính trị hoặc lập pháp.
Năm trong số chín thẩm phán đương nhiệm được bổ nhiệm do các tổng thống thuộc Đảng Cộng hòa, bốn người kia nhận sự bổ nhiệm từ các tổng thống Dân chủ. Nhiều người cho rằng chánh án Roberts và các thẩm phán Scalia, Thomas, và Alito hình thành nhóm bảo thủ; các thẩm phán Ginsburg, Breyer, Sotomayor và Kagan được xem là phe cấp tiến. Thẩm phán Kennedy, có khynh hướng bảo thủ trung dung, được coi là nhân tố quyết định kết quả khi xảy ra tình trạng số phiếu biểu quyết ngang nhau, như trường hợp phán quyết về hôn nhân đồng tính vừa qua.
Dù sao, tính cách độc lập của TCPV đối với chính phủ và quốc hội khiến TCPV là một đảm bảo cho nguyên tắc cân bằng quyền lực của Mỹ.
PN
(theo Wikepidia)