Sky Mall

Nếu bạn là người phải thường xuyên lang thang đây đó vì công việc làm ăn và dùng đường hàng không thì sẽ dễ dàng nhận ra thương hiệu ấy, Sky Mall. Sky Mall dịch nôm na là “tiệm bách hóa trên trời”. Đây không phải là một cửa tiệm bán hàng hóa trên mạng ảo theo ý nghĩa “cyber space” ngày nay. Sky Mall “tiền bối” của các cửa tiệm buôn bán trong không gian ảo, xuất hiện trước cả chục năm có lẻ. “Cửa hàng” ấy chỉ là một tập catalog trưng bày các món hàng, thượng vàng hạ cám thập cẩm, ta có thể đặt mua bằng cách gọi điện thoại và trả tiền bằng thẻ tín dụng. Và tập catalog quảng cáo nọ chỉ có mặt trên tàu bay, trong các túi xếp sau lưng ghế của các chuyến bay quốc nội khắp Huê Kỳ trong khi các tập quảng cáo tương tự, một loại “Sky Mall” khác, bán một số mỹ phẩm, nữ trang đồng hồ, bánh kẹp, rượu… ngay trên máy bay từ các tiếp viên hàng không trên đường bay ngoại quốc.

“Sky Mall” trên đường bay ngoại quốc vẫn tiếp tục làm ăn phây phả, ta cần một món quà tặng gấp gáp mà không có thời giờ tìm kiếm hay dừng chân trong phi trường thì cứ việc mua luôn trên máy, hổng thuế má chi ráo, trả tiền bằng hiện kim của hàng không; dùng Air France sẽ trả tiền bằng Euro, dùng United Airlines đi ngoại quốc trả tiền Mỹ kim… Nhưng Sky Mall trên các chuyến bay quốc nội thì sắp sửa tắt đèn, đóng cửa. Hôm nọ lên tàu đi rong chơi, phe ta bắt gặp người lao công của American Airlines đang lúi húi thu góp mấy tập catalog nọ và bỏ vào túi rác. Hỏi ra mới biết công ty nọ vừa treo bảng công bố phá sản!

Chao ôi là bồi hồi, cái cảm giác khó tả vô cùng. Sky Mall catalog là một thứ trở nên vô cùng quen thuộc, lần nào lên tàu, cài dây an toàn xong là phe ta táy máy tìm mấy tạp chí đặt trong túi xếp sau lưng ghế. Lần nào cũng thấy Sky Mall. Thỉnh thoảng khi chẳng có gì để ngó Dế Mèn cũng lật mấy trang Sky Mall xem có món chi lạ lùng hay không.

SkyMall là sản phẩm của công ty phát hành Sky Mall trụ sở đặt tại Phoenix, Arizona, công ty này chỉ phát hành các sản phẩm “đặc biệt” khác thường như mấy cuốn catalog quảng cáo trên máy bay. Nhìn chung, đây là một công ty quảng cáo, làm ăn qua nhiều môi trường, nối kết xưởng sản xuất đến người tiêu thụ qua catalog và trang mạng skymall.com.

Cách buôn bán trong một thị trường nhỏ đặc biệt như thế mà hàng tháng, Sky Mall cũng phát hành sơ sơ 20 triệu tập quảng cáo. Khoảng 88% các đường bay nội địa Huê Kỳ đều có Sky Mall trên tàu, nhắm đến 65 triệu hành khách của đường hàng không mỗi năm.

Thủa ban đầu, năm 1990, công ty này nhắm đến cách buôn bán “liền tay”, hễ khách hàng đặt mua thì bước xuống máy bay có thể tạt ngang cửa hàng trong phi trường mà lấy sản phẩm. Cách buôn bán này không mấy dễ dàng vì Sky Mall phải có cửa tiệm tại mỗi phi trường và phải trữ sẵn ngần ấy món hàng như trình bày trong tập quảng cáo. Kiểu làm ăn này cần một số vốn đầu tư khổng lồ nên chỉ sau đó ít lâu là Sky Mall đổi giọng và chọn cách buôn bán dễ dàng hơn. Họ chọn việc nhận đặt hàng và gửi hàng qua một công ty thứ ba, nghĩa là mua tận gốc từ nơi sản xuất, trả lệ phí chuyên chở để giao hàng và đứng giữa kiếm lời. Khách hàng chính là những hành khách của các hãng hàng không, tất nhiên là phải trả huê hồng cho những hãng máy bay này. Năm 2009 thời vàng son nhất, lợi tức của Sky Mall lên đến 80 triệu Mỹ kim. Rồi Sky Mall đổi tay nhiều lần, công ty bị buôn qua bán lại, nhưng cho đến nay, Tháng Giêng năm 2015 thì khánh kiệt. Nôm na là cách làm ăn xa xưa nọ chẳng còn hiệu quả nữa. Mạng ảo với những món hàng quảng cáo rầm rộ khắp nơi đã rủ rê hầu hết các khách hàng của Sky Mall

Buôn bán không lại với mạng ảo là chuyện hàng ngày của nhiều ngành kỹ nghệ, Sky Mall không phải là một ngoại lệ nhưng một số công ty sau khi thay đổi cách mua hàng, giao hàng đã trỗi dậy được khi sản phẩm của họ vẫn cần thiết hoặc đáp ứng đúng với thị hiếu của khách hàng. Hàng hóa của Sky Mall thì sao? Có ai ưa chuộng không?

Khi lẩn thẩn đặt mấy câu hỏi này thì Dế Mèn đành cười cười mà nói nhỏ với bạn rằng phe ta chưa hề mua một món nào từ Sky Mall suốt mấy chục năm di chuyển bằng đường hàng không! Hàng hóa của họ rất là lạ lùng, bao nhiêu thứ để ngó mà chẳng biết dùng được vào việc gì!? Chẳng hạn như món “portable spa” dành riêng cho một người, cái bồn (có thể xếp lại) đựng nước nóng được khuấy liên tục; món iGrow Hair Rejuvenation Laser dùng tia laser để kích thích da đầu (hói) mọc tóc (?!) chẳng biết dựa trên lý thuyết khoa học nào; món vòi nước mát cho mèo uống khi ta vắng nhà, món người máy cắt cỏ… Không biết có bao nhiêu người mua (lỡ) rồi đem trả lại vì xài không được?

Hàng hóa ly kỳ như thế mà vẫn có thể duy trì cửa hàng suốt mấy chục năm nay thì quả là một thành tích lớn, đáng để mấy tay phân tích thương mại tìm hiểu và thẩm định.

Mấy tập quảng cáo nọ hiện diện suốt mấy chục năm qua, những thứ ngay tầm tay với mà nhiều lần Dế Mèn liếc qua để có lý do cười mỉm và để giết thời giờ khi chán ngán quá không muốn đọc tài liệu về công việc nữa … Chúng quen thuộc như tấm giấy cứng chứa các dữ kiện về an toàn, và cả mấy cái túi sáp dùng khi nôn nao muốn ói trên máy bay.

Chao ôi, biết làm gì trên con đường diệu vợi nọ, chắc lại phải làm quen trở lại với iPod để nghe nhạc hay dán mắt vào khung hình nhỏ xíu trước mặt mà xem xi nê hay các chương trình truyền hình? SkyMall sập tiệm và mang theo cả nụ cười? Lấy chi giải sầu khi chẳng còn có dịp ngẫm nghĩ về iFetch, cái gậy nhựa cong cong, một đầu là chiếc vợt dùng để ném banh cho chó cưng chạy đi nhặt mang về. Chủ nhân có thể dang tay ném banh và ném xa hơn nhờ cái gậy nọ cho chú cún được dịp xoải chân chạy nhảy?

Di chuyển bằng đường hàng không mỗi ngày một khó khăn, bất tiện, từ việc hành khách tranh giành ẩu đả vì một chút không gian ngả lưng đến những chuyến bay gặp nạn tan nát hoặc mất dấu… Bây giờ một vài phút cười cợt với Sky Mall cũng biến mất theo các dịch vụ giản dị như mền đắp, gối dựa hay một ly rượu nhỏ của nhiều hãng hàng không, mấy chuyến bay chỉ còn là việc chịu đựng vì cần cày cuốc?

Đang ngấm ngầm tiếc rẻ thì hôm nay phe ta lại thấy báo chí loan tin Sky Mall có thể… sống lại vì đã có người muốn mua để làm ăn? Thì ra Dế Mèn lo bò trắng răng. Không biết công ty mới sẽ làm gì với Sky Mall? Họ mua cái xác (hàng hóa tồn đọng, trương mục còn tiền nợ, các mối làm ăn buôn bán cũ…) hay cái hồn của Sky Mall? Những ngày sắp tới, Sky Mall sẽ ra sao? Sẽ có hồn hay xác mới? Và nhất là có tiếp tục mang lại mấy nụ cười không tốn đồng keng nào như những ngày xưa không nhỉ?