Hoa tạo nên sự khác biệt của những tài năng hội họa lớn

Không chỉ trong Hội Họa, hoa và đàn bà luôn là nguồn cảm hứng vô tận cho sáng tạo, nhưng có lẽ không có lãnh vực nghệ thuật nào hơn được hội họa khi hoa và đàn bà không những thường xuyên là chủ đề chính trong vô số tác phẩm mà còn làm nên những tên tuổi họasĩ lẫy lừng thế giới. Có thể ý kiến này sẽ bị phản bác vì sự thật là nhờ tài năng lớn của họasĩ mà vẻ đẹp của hoa hay đàn bà đã trở nên thiên thu bất tử. Nhưng dù có theo hướng nhận định nào thì cả hoa, đàn bà và họasĩ đã là một gắn bó định mệnh làm cho mỹ thuật nhân loại rực rỡ vô tận. Riêng bài viết nhân dịp xuân về, người viết xin chỉ đề cập đến hoa trong hội họavà cũng không thể đề cập đến toàn bộ những danh họa đã vẽ về hoa, trong giới hạn, chỉ xin được nói đến Van Gogh, Marc Chagall, Diego Rivera và O’Keeffe, những họa sĩ đã tạo ra những tác phẩm hôi họa hiện đại về hoa lừng lẫy cả về giá trị nghệ thuật lẫn số lượng vào hạng nhất thế giới trong thế kỷ 20, nhưng trên hết, tranh hoa của họ là biểu tượng của từng phong cách hội họa đặc thù của từng họa sĩ khi chúng ta nghĩ về họ.

Thực vậy, cho tới hôm nay, bức Irises (Hoa Diên Vĩ) được Van Gogh vẽ tại Saint – Rémy tháng 5/1889 bằng sơn dầu trên vải bố, khổ 71x93cm, đã được Ryoei Sato, một tỷ phú người Nhật mua trong một cuộc bán đấu giá của Sotheby’s tại New York năm 1987 với giá 53,900, 000 USD là một trong 10 bức tranh cao giá nhất thế giới và riêng bức này cũng là bức cao giá nhất trong toàn bộ các tác phẩm hội họa vẽ về hoa trên thị trường nghệ thuật thế giới. Hoa là một trong những mảng tranh quan trọng nhất của Van Gogh – người họa sĩ có một tâm hồn đam mê và cô độc đến nghiệt ngã, người họa sĩ đã tự cắt đứt tai mình, tự đặt lòng bàn tay mình trên ngọn lửa và đã tự kết thúc đời mình (1890) vì tuyệt vọng ngay trên vùng đất của những cánh đồng lúa mì vàng rực, hừng hực ánh nắng mặt trời và muôn hoa đua sắc vùng Arles và Auvers-sur-Oise, nước Pháp. Không chỉ có Irises, Sunflower (Hoa Hướng Dương), Carnation (Hoa Cẩm Chướng), Aster (Hoa CúcTây), Lilac (Tử Đinh Hương) và cả hoa Anh Túc (Poppies), Van Gogh vẽ rất nhiều tranh về các loài hoa nhưng với tranh vẽ về Sunflower, Van Gogh đã làm cho thế giới say đắm nghệ thuật của ông hơn cả.

Van Gogh đặc biệt yêu và vẽ nhiều về hoa Hướng Dương, và một trong những bức tranh Sunflowers ấy đã được Sotheby’s bán đấu giá tại Luân Đôn năm 1987 cho một người mua giấu tên với giá kỷ lục thời ấy. Và hình như bức “chiếc bình với 14 hoa Hướng Dương” được vẽ vào Tháng Giêng năm 1889 với kích cỡ 100.5×76.5cm này thuộc một công ty bảo hiểm ở Tokyo có tên: Yasuda Fire& Marine Insurance Company. Một bức khác chỉ với 12 hoa cũng được vẽ cùng thời gian có kích cỡ 92×72.5cm, hiện thuộc bảo tàng mỹ thuật Philadelphia – Hoa Kỳ. Một bức nữa ông vẽ 14 hoa cũng cùng thời gian với hai bức kia nhưng mầu héo úa hơn, có kích cỡ 95x73cm đang được lưu giữ tại thành phố Amsterdam – Hà Lan, quê hương của Van Gogh. Riêng tại thành phố Munich – Cộng Hoà Liên Bang Đức đang giữ bức “Chiếc bình với 12 hoa Hướng dương” được ông vẽ vào Tháng 8/1888 và một bức khác có 14 hoa với kích cỡ 93x73cm hiện đang được London, National Gallery lưu giữ. Chắc chắn, Van Gogh không chỉ vẽ có chừng đó bức về loài hoa biểu tượng của lòng trung thành, nhiệt huyết và cống hiến này, một loài hoa mà ông đã tìm thấy mình trong cả bừng nở và tàn úa của nó. Cùng số phận với nhiều tranh khác của Van Gogh, nhiều bức Sunflowers khác đã bị thiêu hủy trong Chiến tranh Thế giới lần thứ II.

Khác với phong cách dữ dội và nghiệt ngã của hội họa Van Gogh, Marc Chagall – họa sĩ Nga gốc Do Thái – vẽ hoa như vẽ một cơn mơ đẹp, không chỉ định mà mơ hồ, bay bổng, cho dù có khi rất rõ là loài Tử Đinh Hương, một loài hoa biểu tượng cho những điều tốt lành nhất. Hoa có khi như một chiếc nôi tình lộng lẫy sắc mầu đong đưa đôi uyên ương tràn ngập hạnh phúc, có chỗ hoa như đôi cánh đưa 2 người yêu nhau bay lên cõi thiên đàng. Marc Chagall không vẽ hoa riêng như một tĩnh vật, tranh ông là một bài thơ ngợi ca tình yêu tuyệt vời, là một nhã ca thánh vô cùng, nên hoa luôn là tín hiệu của hạnh phúc tình yêu nồng nàn hiến dâng và say đắm.

Ông là một người Do Thái sinh ra ở nước Nga năm 1887, định cư ở  Paris năm 1911 và nhanh chóng thành danh tại đây, Marc Chagall mất năm 1985 tại Saint-Paul de Vence, nước Pháp. Là một người sùng đạo và yêu kinh Thánh, do vậy, trong bất kỳ một tác phẩm nào của ông cũng chứa chan tình yêu đời, yêu người, yêu làng quê, yêu người nhà quê vắt sữa, yêu người chơi vĩ cầm, yêu con gà, con dê, con ngựa,… và tất nhiên không thể thiếu hoa trong phần lớn tranh Chagall.

Nếu như hoa trong tranh của Marc Chagall mang vẻ đẹp huyền thoại, bay bổng, mộng mơ – một phong cách hội họa siêu thực trữ tình chỉ có ở Marc Chagall, thì ngược lại, hoa của Georgia O’ Keeffe… ôi, một thế giới đẹp của đàn bà!

Georgia O’ Keeffe, nữ danh họa hiện đại tầm thế giới, sinh ra ở tiểu bang Wisconsin năm 1887 và chết năm 1986 tại tiểu bang New Mexico, Hoa Kỳ. Bà là họa sĩ tiền phong suốt đời chỉ vẽ hoa – điều mà cả lịch sử mỹ thuật thế giới cho đến bây giờ chỉ có một – và cũng chỉ muốn vẽ về hoa Phong Lan (Orchid) với cái nhìn cận cảnh. Đây là một ý niệm táo bạo về thẩm mỹ tính dục và nữ quyền được ẩn dụ dưới hình ảnh đặc thù của một loài hoa – hoa Phong Lan.

Với hoa Phong Lan, nhất là loài Cattleya, những ai đã từng say ngắm nó, những ai đã từng nuôi trồng nó, chắc chắn đã nhận ra những gợi cảm đầy tính dục có liên quan tới cơ năng sinh dục của người phụ nữ mà chỉ có ở hoa Phong Lan. Ở đây, O’ Keeffe không dừng lại ở cảm xúc đó, bà đẩy lên một ý niệm cao hơn, vượt qua khỏi vẻ đẹp vật thể, để gửi đi một thông điệp vào những năm 30 của thế kỷ 20 về quyền phụ nữ bằng thứ ngôn ngữ sang trọng nhất, ngôn ngữ nghệ thuật tạo hình. Con đường sáng tạo của Georgia O’Keeffe chỉ toàn là hoa và hoa đã mang lại cho sáng tạo những giá trị thẩm mỹ bất hủ cho nhân loại. Riêng đối với bà, hoa đã làm bung nổ một thiên tài.

Và một khuôn mặt hội họa hiện đại lớn khác vẽ hoa cực kỳ ấn tượng đến từ Mexico là Diego Rivera. Hoa của Diego là hoa Loa Kèn trắng, một biểu tượng của dân tộc Mexico, nó gắn liền với đời sống nặng nhọc, khốn khổ của giai cấp cần lao Mexico trong giai đoạn chủ nghĩa thực dân còn khoét sâu vào đời sống dân tộc của ông. Vượt lên trên ý thức hệ chính trị cộng sản trong các tác phẩm vẽ hoa của Diego, hình ảnh con người oằn vai dưới những cần xé hoa loa kèn được tài năng thiên phú Diego Rivera thực hiện một thứ hội họa thật quyến rũ khiến người xem không rứt ra được mỗi khi nhìn thấy và mang theo nỗi ám ảnh nghệ thuật mang tên Diego Rivera.

Ông ra đời năm 1886 tại Guanajuato, Mexico, học vẽ từ năm 1896 tại Academy of San Carlos – Mexico. Ông cũng là chồng của Frida Kahlo, nữ họa sĩ danh tiếng người Mexico. Diego là họa sĩ có quan điểm cộng sản đệ tứ quốc tế nên các tác phẩm hội họa của ông mang đậm tinh thần đấu tranh giai cấp cho dù vẽ người hay tĩnh vật. Từng có nhiều lần sang Paris để triển lãm và kết thân với giới văn nghệ sĩ lớn của Pháp nên hội họa của Diego rất gần gũi với phong cách của Henri Rousseau nhà danh họa Pháp theo trường phái Naif (Hồn Nhiên). Diego không chỉ nổi tiếng ở Mexico mà ông còn tung hoành ngang dọc nước Mỹ với những cuộc triển lãm và nhiều công trình tranh tường rất được ngưỡng mộ vào những thập niên 40-50 của thế kỷ 20. Diego Rivera mất vào năm 1957 vì bệnh tim, kết thúc một cuộc đời nghệ sĩ đầy bão tình và một sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật vĩ đại ít có họa sĩ nào mang dòng máu Mỹ La Tinh có được cho đến ngày nay.

Rõ ràng, mỗi loài hoa, với vẻ đẹp riêng của nó đã như một quyền lực làm bùng nổ tài năng của những ai “đã trót “ bị nó quyến rũ, trong đó tính cách của họa sĩ và của hoa đã gặp nhau và trở nên cuộc hôn phối kỳ diệu. Và có thể nói: hoa Hướng Dương và Van Gogh, hoa Tử Đinh Hương và Marc Chagall, Phong Lan và O’Keeffe, Hoa Loa Kèn trắng và Diego Rivera là những cuộc hôn phối kỳ diệu hàng đầu của mỹ thuật thế giới.