Nói đến rủi ro cái nóng của một số ngày Hè thì không những các nhà y học nói tới mà nắng gắt cũng được tao nhân mặc khách diễn tả.
Cụ Nguyễn Khuyến đã viết về nắng Hè như sau:
“Ai xui con cuốc gọi vào hè
Cái nóng nung người, nóng nóng ghê”.
Nhà thơ Trần Vấn Lệ thì cảm thấy:
“Nước mắt hình như đang bốc hơi” vì:
“Hôm nay nóng quá, nắng bừng sôi”
Nắng nóng đến nỗi nung đốt cả người và làm cho nước mắt cũng phải bốc hơi như các nhà thơ tả lại thì quả là cũng «quá quắt» lắm.
Nhưng có lẽ cũng không oan. Vì y học đã chứng minh là có nhiều rủi ro của nắng nóng lên sức khỏe con người.
Sau đây là một số bệnh do nắng gây ra:
1. Ban đỏ da
Phơi lâu trong nắng, da sẽ mẩn đỏ, ngứa. Tuyến mồ hôi bị tắc, nở to, bể vỡ tạo ra những mụn nước nhỏ trên da. Tiếp tục phơi nắng lâu hơn thì da sẽ bị viêm, đôi khi nhiễm độc.
Để tránh khó chịu này, cần mặc quần áo rộng che cả thân hình, tránh nắng quá độ.
Khi đã nổi ban trên da thì nên thoa và uống thuốc chống dị ứng như Bénadryl hoặc bôi kem Caladryl.
2. Chuột rút (Cramp)
Trường hợp này xảy ra ngay sau khi hoạt động mạnh dưới trời nắng, đổ mồ hôi nhiều mà lại không uống nước có đủ chất muối để thay thế. Các bắp thịt lớn, như ở bắp chân, ở bụng sẽ co rút gây ra đau nhức mà ta gọi là chuột rút.
Để tránh chuột rút, cần uống nước có pha muối sodium trong thời gian vận động hoặc làm việc chân tay ngoài trời.
Không nên dùng muối viên vì muối làm xót bao tử đồng thời nước vẫn chưa được thay thế.
3. Ngất xỉu
Hơi nóng có thể làm ngất xỉu vì mạch máu ngoại vi dãn nở, giảm lượng máu trở lại tim và lên não bộ đồng thời đổ mồ hôi nhiều đưa đến thiếu nước.
Để tránh rủi ro này, không nên phơi nắng quá lâu.
Khi cảm thấy có thể bị xỉu thì di chuyển ngay vào chỗ có bóng mát và nhớ uống nhiều nước.
4. Kiệt sức vì nóng
Nhiều nhà chuyên môn tin tưởng rằng kiệt sức sẽ đưa tới trúng cảm nhiệt (Heat stroke).
Người bị kiệt sức không có dấu hiệu thần kinh nhưng bị nhức đầu, chóng mặt, ói mửa, mệt mỏi, đau nhức các bắp thịt. Hơi nóng làm cơ thể mất nước, thiếu muối vì đổ mồ hôi quá nhiều.
Lực sĩ vận động cật lực, người lao động chân tay quá sức trong môi trường nóng bức mà lại không uống đầy đủ nước là hay bị kiệt sức vì nóng.
Ngoài ra, quý lão niên đang dùng thuốc lợi tiểu để trị cao huyết áp cũng thường hay bị rắc rối này.
Để tránh kiệt sức vì nắng, nên uống nhiều nước có muối và rời khỏi nơi nắng gắt ngay.
5. Trúng cảm nhiệt (Heat Stroke)
Đây là một cấp cứu sinh tử, bệnh nhân cần được điều trị tức thì.
Trúng nhiệt xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với sức nóng quá lâu mà bộ phận điều hòa thân nhiệt bị “quá tải”, không đối phó được với sức nóng.
Sau đây là mấy yếu tố làm gia tăng nguy cơ trúng nhiệt:
– Người cao tuổi, người đang bệnh hoạn suy nhược, người mập béo hoặc khi sống tĩnh tại trong căn phòng hầm hơi, nóng ẩm.
– Trẻ em trúng cảm nhiệt khi ngồi trong xe đợi cha mẹ dưới ánh nắng gay gắt.
– Khi ở trong nắng mà uống nhiều rượu, có bệnh tim, thiếu nước (dehydrated).
– Khi đang dùng một vài dược phẩm như thuốc chống dị ứng, thuốc chữa bệnh tâm thần, thuốc ngủ.
Dấu hiệu đầu tiên là bệnh nhân đổ mồ hôi rất nhiều rồi một lúc sau lại ngưng, nhiệt độ tăng cao có khi tới 410C, da nóng và khô, khó thở, tim đập nhanh, huyết áp giảm, tính tình cáu kỉnh, gây gổ, có ảo giác nghe nhìn các sự việc không có thật.
Trường hợp nặng có thể đưa đến tổn thương não bộ, kinh phong, liệt bán thân, hôn mê, đôi khi tử vong.
Trong khi chờ đợi xe cấp cứu đưa đi bệnh viện, việc quan trọng tức thì là phải làm hạ nhiệt độ trong người nạn nhân:
– Di chuyển họ vào nằm ở chỗ mát râm, cắt bỏ quần áo để máu huyết lưu thông và cơ thể thoáng mát.
– Dội hay phủ khăn thấm nước lạnh lên cơ thể.
– Hướng gió quạt vào người nạn nhân, nhất là nơi máu lưu thông nhiều như nách, háng, cổ, để phân tán hơi nóng.
– Không nên cho uống thuốc hạ nhiệt như Tylenol, Aspirin vì thuốc có thể gây thêm tổn thương cho lá gan.
Phòng bệnh hơn chữa bệnh
Kinh nghiệm thường khuyên phòng bệnh hơn chữa bệnh. Các hậu quả vì hơi nóng thường hay tái phát cho nên phòng ngừa lại càng quan trọng hơn.
Sau đây là một số phòng tránh:
– Nếu biết là sẽ phải làm việc dưới nắng gắt thì trước đó vài ngày tiếp xúc dần dần với nắng để cơ thể quen đi.
– Không nên cố gắng quá sức mình khi làm việc trong trời nắng. Khi cảm thấy có triệu chứng khó chịu, ngưng công việc ngay và di chuyển vào chỗ bóng mát nghỉ ít phút cho khỏe.
– Uống nhiều nước pha muối trong khi ở ngoài nắng;
– Tránh uống nhiều cà phê, rượu vì những thứ này làm tiểu tiện nhiều khiến cơ thể mất nước;
– Mặc quần áo rộng rãi thoải mái, vải xốp, màu lạt để tránh giữ nhiệt và để thấm mồ hôi. Vải ka ki màu xanh lợt là tốt vì nó phân tán chứ không hút sức nóng. Tránh vải làm bằng hợp chất như nylon, polyester. Mỗi khi áo ướt sũng mồ hôi thì thay áo khô ngay.
– Đầu đội nón rộng vành, mắt mang kính râm.
– Bôi kem chống nắng có độ bảo vệ cao (SPF 15).
– Du di thời khóa biểu làm việc, nhiều giờ vào buổi sáng và xế chiều; trưa nghỉ ngơi vài giờ vừa tránh nắng vừa dưỡng sức.
– Không để trẻ em đợi trong xe dưới trời nắng dù đã xuống kính xe vì nhiệt độ trong xe có thể lên tới 650C (1500F)
– Tránh tập luyện cơ thể giữa buổi trưa vừa nóng vừa ẩm thấp.
Uống nhiều nước trước, trong khi và sau khi tập, chứ đừng đợi tới khi khát mới uống.
Khi đang bị nóng sốt, không tập luyện vì nhiệt độ sinh ra do sự vận động cơ bắp sẽ tăng nhiệt độ trong cơ thể.
– Làm việc dưới nắng bức, lâu lâu nên nghỉ tay, vào bóng râm thư giãn một lúc, “uống ly chanh đường” uống ly nước lạnh cho “phẻ” mát rồi hãy tiếp tục.
NYD