Bên trong trang bìa của tác phẩm “Việt Nam Cuộc Chiến Leo Dốc,” nhà xuất bản Tiếng Quê Hương trích đăng lời giới thiệu của dịch giả Phan Lê Dũng về tác giả Frank Scotton: “Từ năm 1962 đến 1975, gần như mỗi năm Frank Scotton đều có mặt tại Việt Nam. Ông không chỉ thạo Tiếng Việt, biết Tiếng Hoa mà còn sống tại các thôn ấp hẻo lánh từ cao nguyên Trung Phần tới đồng bằng Cửu Long, nhất là can dự nhiều hoạt động tại Việt Nam như hình thành các nhóm Bình Ðịnh, lực lượng Dân Vệ, Nghĩa Quân, Ðịa Phương Quân, cán bộ Xây Dựng Nông Thôn, tổ chức Phượng Hoàng…Tác phẩm của Frank Scotton với nội dung nhìn lại đoạn đường thực tế đã qua được coi như câu trả lời chính xác về lý do người Mỹ thất bại tại Việt Nam. Fran Scotton nhắc nhở một kinh nghiệm đau xót với người Mỹ, nhưng từng trang sách đã bày tỏ tâm trạng phẫn nộ cùng cực về sự sụp đổ của Miền Nam Việt Nam mà với ông là vùng đất thân yêu không bao giờ rời khỏi tâm trí…
Lời giới thiệu cho thấy “Việt Nam Cuộc Chiến Leo Dốc” nguyên tác “Uphill Battle” – như tác giả Frank Scotton và dịch giả Phan Lê Dũng cùng nhận xét – là quyển sách nhìn lại dấu binh lửa và những sai lầm khó hiểu khi xem xét về một cuộc chiến, và thảo luận về một cuộc chiến khác trong khi Ðảng Cộng Sản Việt Nam chỉ điều động một cuộc chiến. * Ðối với tác giả Frank Scotton, diễn biến xảy ra trước và sau ngày 30 tháng 4 năm 1975 có không ít điều để nói. Ông đã tiếp xúc với rất nhiều người thuộc nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội Miền Nam Việt Nam, để tìm hiểu về giai đoạn đầy bất ngờ nhiều biến động trước khi Miền Nam thất thủ.
“Uphill Battle” gồm có 19 Chương, cộng thêm Lời Nói Ðầu và Phụ Lục được dịch giả Phan Lê Dũng chuyển thành Việt Ngữ với tựa đề “Việt Nam Cuộc Chiến Leo Dốc,” ghi lại những gì ông Frank Scotton đã trải qua khi đi và về giữa Washington và Sài Gòn, trong quãng thời gian gần 13 năm. Mười ba năm – thời gian không chỉ giúp ông có thể nói thông thạo Tiếng Việt, mà còn ghi nhận những sự kiện ông từng chứng kiến tại Thung Lũng An Lão [Chương 2, trang 70] Thăm Dò Ấp Long An [Chương 05, trang 143], Mâu Thuẫn Bình Ðịnh [Chương 10, trang 272]. Hay có những vấn đề chi tiết hơn khi ông nói về Vai Trò Và Sứ Mạng [Chương 11, trang 308], Bầu Cử -Cai Quản & Cuộc Tấn Công 1972 của Bắc Quân [Chương 17, trang 472], Nền Ðệ Nhị Cộng Hòa Tan Rã [Chương 19, trang 527].
Phần chi chú của “Việt Nam Cuộc Chiến Leo Dốc” ghi rằng: “Frank Scotton sinh năm 1938 tại tiểu bang Massachusetts, trong một gia đình luôn cố sống đúng theo đòi hỏi trách nhiệm công dân. Vì thế, thời Ðệ Nhị Thế Chiến thân phụ ông cùng các chú, bác đều phục vụ quân đội, và trong cuộc chiến Việt Nam, tham gia cùng với ông là hai anh em họ phục vụ ở Hải Quân, và người em ruột là bác sĩ cũng là thành viên Lực Lượng Ðặc Biệt Nhóm 3.” [Trang 10]
Những người trực tiếp tham gia cuộc chiến trong hai nền Ðệ Nhất và Ðệ Nhị Cộng Hòa tại Miền Nam Việt Nam, sẽ có cách nhìn khác đối với cuộc nội chiến xảy ra giữa hai miền Nam và Bắc. Tác giả Frank Scotton đến Việt Nam khi ông mới 20 tuổi, trong lòng dư đầy hoài bão, muốn thực hiện sứ mạng đi tìm những điều tốt đẹp cho dân chúng Miền Nam Việt Nam – nơi ông cùng cư ngụ và thở hít một bầu trời với họ. Ðể rồi gần 13 năm sau, ông trở về Hoa Kỳ ở tuổi ba mươi mang theo những vết thương nội tâm, khi nhớ đến từng địa danh giờ chỉ còn trong lịch sử, và những con đường đã mất dấu trên bản đồ Việt Nam.
Dịch giả Phan Lê Dũng nói rằng: “Nhờ tác phẩm của ông, người Hoa Kỳ có thể cảm thấy rõ hơn những câu trả lời tương đối thỏa đáng về cuộc chiến Việt Nam. Nhưng còn người Việt Nam thì sao? Câu trả lời đó, xin được dành cho bạn đọc.” Vâng. Xin để độc giả nhận xét về một thời chiến tranh và một thời để nhớ trong “Việt Nam Cuộc Chiến Leo Dốc.”
HNP – 4:37am Thứ Bảy ngày 05 tháng 09 năm 2015
[*] . Trích trong lời nói đầu trang 19