Các trò chơi thể thao, nhất là thể thao nhà nghề, thường mạnh mẽ bạo liệt, tính cạnh tranh cao, dễ gây ra rủi ro thương tích. Và có thể nói các tổn thương liên quan đến đầu và bộ óc là đáng sợ bậc nhất trong thể thao, đặc biệt là trong trò chơi banh bầu dục.
Đặc điểm riêng của trò chơi này, với các lực sĩ lao vào nhau với hết tốc lực… khiến tổn thương đầu óc là 1 trong những rủi ro lớn nhất. Vì vậy mà đã từ lâu đấu thủ banh bầu dục cần thiết đội nón an toàn “Football Helmet” để bảo vệ đầu của mình. Trong các cú vật ngã, cụng đầu… nảy lửa, một phần ít nhiều lực va chạm được chuyển ra vỏ nón, thay vì chấn động đập thẳng vào não. Và làng banh bầu dục nhà nghề Hoa Kỳ, mới mở màn cách đây chưa lâu, đã ban hành luật bắt buộc cầu thủ đội nón an toàn trên 7 thập niên qua.
Một chiếc nón có gắn các con “chip” vi điện tử của hãng Intel trong 1 chương trình khảo sát tìm cách tăng độ an toàn cho trò chơi banh bầu dục. ẢNH PHYS.ORG
Thiết kế, mẫu mã chiếc nón này thì đa dạng và thay đổi luôn luôn. Ngoài yếu tố an toàn, các “Football Helmet” ngày nay còn được dùng để trình bày “Team Logo”. Thuở ban đầu thì vỏ ngoài nón an toàn được vẽ vời sơn phết thực sự vì lý do thực dụng. Khoảng đầu thế kỷ 20, các chủ công “Quarterback” thường yêu cầu các tiền đạo “Wide Receiver” vẽ màu nón khác nhau để dễ bề nhận dạng và thảy banh mau lẹ. Năm 1948, chiếc nón đầu tiên có mang huy hiệu của đội banh được cầu thủ Fred Gehrke của đội Los Angeles Rams tình cờ rảnh rỗi vẽ chơi cho vui. Vậy mà sau đó, ý tưởng này lan rộng, và các đội banh lần lượt bắt chước nhau vẽ huy hiệu lên nón an toàn. Trên đấu trường NFL ngày nay, tất cả các đội banh bầu dục nhà nghề đều có mẫu “Team Logo” trên “Helmet”, ngoại lệ duy nhất là đội Cleveland Browns.
Bên trong nón an toàn với các miếng đệm hình lục giác theo kỹ thuật Riddell 360 giúp bảo vệ đầu cầu thủ banh bầu dục. ẢNH THEJETSBLOG.COM
Theo ghi nhận bán chánh thức, chiếc nón an toàn lần đầu tiên xuất hiện trong 1 trận banh giữa đội “Army” và “Navy” năm 1893 trong hệ thống tranh tài đại học Hoa Kỳ. “Army” chính là tên gọi tắt của đội West Point Black Knights, đại diện Trường Võ Bị West Point nổi tiếng ở New York. Còn “Navy” là tên ngắn của đội “Navy Midshipmen” đại diện Học Viện Hải Quân Hoa Kỳ “United States Naval Academy Arena”, với vận động trường lừng danh mang tên Navy–Marine Corps Memorial Stadium. Trong làng banh bầu dục sinh viên Hoa Kỳ thì có thể nói “Army” và “Navy” là cặp kỳ phùng địch thủ khét tiếng bậc nhất. Trở lại với nón an toàn, thì sau đại học, mới đến làng banh nhà nghề bắt chước dùng “Helmet”. Ban đầu là tự nguyện, đến năm 1943 thì NFL bắt buộc cầu thủ phải đội nón an toàn mỗi khi vào sân. Ðến năm 1956, đội Cleveland Browns lần đầu tiên thử gắn một máy truyền tín hiệu radio lên nón của “Quarterback” để liên lạc với các HLV bên ngoài sân, nhưng lúc đó kỹ thuật radio bị NFL cấm. Mãi đến mùa banh 1994, các nón an toàn có gắn thiết bị radio mới được tái ra mắt và góp mặt đến ngày nay.
Lắp ráp Football Helmet theo kỹ thuật Riddell 360. ẢNH WWW.SPORTSUNLIMITEDINC.COM
Về vật liệu, vào đầu thế kỷ 20, nón an toàn được may bằng da mỏng, lớp đệm lót cũng mỏng. Chiếc nón gọn ghẽ có thể xếp lại cầm trong lòng bàn tay, khá đơn giản, và thực sự cũng không… an toàn bao nhiêu. Khoảng 2 thập niên đầu của thế kỷ 20, các “Football Helmet” phần lớn được may từ da heo mềm hoặc da bò mỏng. Từ nửa sau thập niên 1920, các nhà sản xuất bắt đầu dùng da có phẩm chất lẫn độ dày và độ bền tương tự như loại da bò dùng làm yên ngựa, tạo ra các chiếc nón an toàn chắc chắn hơn. Càng về sau các chiếc nón an toàn bằng da càng cứng hơn, lại thêm được đo đạc và may vừa khít với đầu người đội. Nhược điểm lớn của nón da là bí hơi và nóng, mang lâu khiến mồ hôi ra nhiều và gây khó chịu. Sang đến thập niên 1950 thì những chiếc nón da thưa dần, rồi biến mất hẳn, nhường chỗ cho nón làm bằng plastic.
Nón an toàn hiệu Xenith với các kỹ thuật giảm thiểu chấn động mới nhất. ẢNH SPORTMONDO-SPORTSPORTAL.BLOGSPOT.COM
Chiếc nón nhựa đầu tiên ra mắt từ năm 1939. Tác giả là một tên tuổi lớn trong lãnh vực sáng chế vật dụng thể thao của Hoa Kỳ là ông John T. Riddel. Ông là sáng lập gia hãng Riddell danh tiếng, với tổng hành dinh gần Chicago, tiểu bang Illinois, chuyên về sản xuất vật dụng cho trò chơi banh bầu dục. Tuy vậy, buổi ban đầu nón plastic còn mong manh, dễ vỡ, đến nỗi bị NFL cấm cửa. Phải qua nhiều năm và nhiều thay đổi, nón plastic mới đạt đến độ vững chắc cần thiết, rồi thay thế luôn nón da. Ngày nay, vỏ ngoài “Football Helmet” nói chung vẫn còn làm bằng nhựa, nhưng kỹ thuật phức tạp hơn nhiều phần. Những hiệu mới nhất còn có gắn cả các con chip vi điện tử để đo đếm lực va chạm, giúp theo dõi sức khỏe và sự an toàn của các cầu thủ. Ông John Riddel cũng là người sáng tạo ra chiếc mặt nạ “Face Mask” gắn trên nón an toàn, lần đầu giới thiệu năm 1955 và đến 1962 được tất cả cầu thủ NFL sử dụng.
Thử Football Helmet vào năm 1912. ẢNH RAREHISTORICALPHOTOS.COM
Nón da được đo và may theo từng khuôn mặt và kiểu đầu từng cầu thủ thời đầu thế kỷ 20. ẢNH HTTP://WWW.PROFOOTBALLHOF.COM/
Theo thống kê y khoa thể thao Hoa Kỳ thì các chấn thương đầu não của giới cầu thủ banh bầu dục ngày nay bớt… dễ sợ hơn mấy thập niên trước rất nhiều. Lý do không nhỏ là nhờ ở những cải thiện của kỹ thuật nón an toàn. Dĩ nhiên, không chiếc nón an toàn nào có thể ngăn ngừa mọi rủi ro của 1 trò chơi mà với nhiều người là đậm màu bạo lực, thậm chí là… xuẩn ngốc. Thực tế mới gần đây, chừng 2,000 cầu thủ NFL đã đồng khởi kiện giải National Football League vì đã không cảnh báo họ đầy đủ về các rủi ro liên quan đến não bộ. Dù sao, cũng có 1 thực tế khác là với các vật liệu mới, kiểu dáng mới, kỹ thuật mới, kể cả luật lệ mới, trò chơi bạo liệt này ít nhiều an toàn hơn xưa.
Cựu Tổng Thống Hoa Kỳ, Gerald Ford, thời sinh viên từng chơi banh bầu dục mà không hề đội nón an toàn. Ông là 1 trong những cầu thủ chánh yếu của đội Michigan Wolverines của Đại Học University of Michigan từng vô địch quốc gia 2 niên khóa 1932 và 1933. ẢNH FOOTBALLMATTERS.ORG
TTD