Đốt nến cầu nguyện ở Roseburg, Oregon. PHOTO CENGIZ YAR JR. / AFP – GETTY IMAGES
Roseburg là một thị trấn nhỏ nằm cách thành phố Portland của tiểu bang Oregon khoảng 180 dặm về hướng nam. Tại đây có khung cảnh thiên nhiên khá đẹp với rừng cây và những triền đồi thoai thoải bao quanh và với dân số khoảng 20,000 người, trong đó phần đông làm nghề đốn gỗ rừng.
Nằm bên ngoài trung tâm thị trấn sáu dặm là trường đại học cộng đồng có tên là Umpqua Community College (UCC) với khoảng 3,000 sinh viên theo học toàn thời gian và khoảng 10,000 là sinh viên bán thời gian. Vì vậy có thể coi trường đại học này là cơ sở công cộng lớn nhất của cộng đồng ở đây.
Đại học cộng đồng Umpqua Community College (UCC) trong ngày bị thảm sát – NGUỒN NEWSONNEWS.COM
Nói chung, cả khu vực là một vùng quê tương đối hẻo lánh nên đời sống diễn ra êm ả, thầm lặng hầu như chẳng mấy khi có ai để ý đến. Nhưng hôm Thứ Năm 01/10 vừa qua đã làm đảo lộn tất cả sau khi một vụ nổ súng xảy ra tại đại học UCC làm mười người thiệt mạng, trong đó có hung thủ, và có ít nhất chín người bị thương.
Trong số mười nạn nhân bị tử thương, hầu hết đều là sinh viên đang theo học tại trường, kể cả hung thủ, với độ tuổi từ 18 đến 67: Chris Harper-Mercer (26 tuổi, hung thủ), Lucero Alcaraz (19 tuổi), Treven Taylor Anspach (20 tuổi), Rebecka Ann Carnes (18 tuổi), Quinn Glen Cooper (18 tuổi), Lucas Eibel (18 tuổi), Jason Dale Johnson (34 tuổi), Sarena Dawn Moore (44 tuổi), Kim Saltmarsh Dietz (59 tuổi) và Lawrence Levine (67 tuổi, giáo sư Anh văn).
Các nạn nhân – NGUỒN KTLA.COM
Theo dữ liệu của liên bang cho biết UCC là một đại học yên tĩnh, trong hồ sơ tội phạm cho thấy chỉ có một vụ trộm cắp duy nhất được báo cáo trong mấy năm gần đây và vào năm 2013, một vụ ẩu đả nho nhỏ xảy ra. Do đó, không ai có thể nghĩ rằng một vụ xả súng vào đám đông (mass shooting – với ít nhất từ bốn người trở lên bị thiệt mạng hay thương tích) lại có thể xảy ra nơi một cộng đồng nhỏ bé như thế. Nhưng nó đã xảy ra và hơn nữa còn là vụ nổ súng với số thương vong cao nhất trong lịch sử của toàn tiểu bang Oregon.
Theo lời kể của nhiều nhân chứng thoát được trong vụ nổ súng cho thấy bạo động bắt đầu xảy ra khoảng 10:30 sáng, khi các sinh viên có mặt trong toà nhà Snyder Hall, nơi có những lớp học về khoa học và Anh văn đang diễn ra thì bất ngờ nghe thấy một tiếng nổ nhỏ. Lúc đầu còn bỡ ngỡ chưa biết chuyện gì xảy ra nhưng ngay sau đó là những tiếng la hét thất thanh thì mọi người biết rằng có chuyện nghiêm trọng vừa xảy ra đâu đó trong toà nhà. Tiếp theo đó là những tiếng nổ liên tục vang lên và những tiếng la hét càng lúc càng lớn và khủng khiếp hơn làm cho các sinh viên trong những lớp học thêm kinh hãi. Có người hé cửa để xem chuyện gì đang xảy ra, nhưng cũng có người la lớn tiếng kêu hãy đóng nhanh cửa lại và nhiều người tìm chỗ ẩn náu, dưới gầm bàn, trong một góc phòng hay thậm chí có người quá sợ hãi không biết phản ứng ra sao chỉ quơ vội chiếc túi xách ôm vào lòng.
Ở một lớp học khác gần đó sinh viên phản ứng bằng một cách khác là đồng loạt xô cửa tìm đường thoát ra ngoài trong sự hỗn loạn cùng tiếng la khóc náo động không biết rồi số mạng của mình sẽ ra sao trong cơn nguy khốn đó.
Dựa theo cuộn thâu âm ghi lại những cuộc gọi khẩn cấp 911 cho biết: Khoảng 10:37 sáng, trung tâm khẩn cấp nhận được báo cáo có súng nổ ở đại học UCC; chi tiết ban đầu không đầy đủ, nhưng báo cáo cho biết có ít nhất một phụ nữ bị bắn bên trong toà nhà Snyder Hall. Lúc 10:42, thêm hai xe cứu thương được gửi tới trong khi cảnh sát bắt đầu có mặt trong khuôn viên trường; sau đó, thêm nhiều chi tiết rõ ràng hơn từ cảnh sát có mặt tại hiện trường xác định hung thủ là một người đàn ông và hiện đang có mặt trong toà nhà. Lúc 10:44, cảnh sát báo cáo xảy ra cuộc chạm súng với hung thủ và cho biết có khoảng 35 người còn kẹt trong toà nhà Snyder Hall; lúc này, toàn khuôn viên của đại học UCC được đặt trong tình trạng nội bất xuất ngoại bất nhập và trung tâm y tế Mercy Medical Center tại Roseburg được thông báo cho biết chuẩn bị để đón nhận nạn nhân của vụ nổ súng. Lúc 10:46, cảnh sát báo cáo hung thủ đã bị bắn hạ (sau này được biết hung thủ tự sát). Lúc 10:48, báo cáo cho biết hung thủ tắt thở và được xác nhận đã chết. Lúc 10:50, trung tâm khẩn cấp nhận được báo cáo có khoảng 20 nạn nhân và yêu cầu cho gửi thêm xe cứu thương. Lúc 11:09, tất cả các nạn nhân bị thương được đưa tới các bệnh viện trong vùng và thêm xe cứu thương được gửi tới đại học UCC nhưng không cần hú còi; trong khi đó một báo cáo khác gửi về cho biết có 10 người bị tử thương và sáu người khác trong tình trạng nguy kịch. Lúc 11:14, toà nhà Snyder Hall được đặt trong tình trạng an toàn trở lại.
Các giới chức điều tra liên bang hôm Thứ Sáu 2/10 cho biết đã tìm thấy tại hiện trường tất cả sáu khẩu súng – năm súng tay và một súng trường – cùng một áo giáp và năm ổ đạn. Sau đó còn tìm thấy hai súng tay, bốn súng trường và một khẩu shotgun trong căn chung cư nơi hung thủ sống gần đó. Các giới chức điều tra còn cho biết thêm tất cả vũ khí sở hữu bởi hung thủ đều được mua với giấy tờ hợp pháp. Hung thủ còn để lại một lá thư tuyệt mệnh và các nhân viên điều tra hiện còn đang thẩm định.
Trong khi cuộc điều tra còn đang được tiếp tục để tìm cho rõ nguyên nhân và động cơ nào đã đưa tới vụ nổ súng với sự thiệt hại khủng khiếp như trên, theo các tiết lộ từ nhiều cơ quan truyền thông cho biết hung thủ Chris Harper-Mercer là một thanh niên sống khép kín, hầu như không có bạn bè, không ưa tôn giáo, đặc biệt thích súng và thường đi tập bắn.
Theo hồ sơ toà án, cha mẹ của Mercer ly dị năm 2005, và được biết hung thủ sống hầu hết thời tuổi trẻ tại Nam California và sống với mẹ. Một bạn học trước đây cho biết vào năm 2006, khi hung thủ còn là một thiếu niên, đã theo học tại trường Switzer Learning Center tại Torrance, California, một trường dành cho những học sinh có tâm thần bất ổn.
Năm 2008, Mercer đăng lính và được huấn luyện tại căn cứ Fort Jackson ở Columbia, South Carolina, nhưng bị sa thải chỉ một tháng sau đó vì không đạt đủ tiêu chuẩn. Bên phía quân đội không cho biết lý do vì sao Mercer bị cho giải ngũ quá sớm như thế. Ngay sau đó, hung thủ trở về lại Torrance và sống với mẹ.
Trong suốt thời gian sống ở California từ khi còn bé cho đến lúc trưởng thành, không một ai mà đã từng biết Mercer nói rằng hung thủ là người giao du rộng rãi, và thậm chí có người còn cho biết nhiều khi đi ngang qua một người quen biết anh ta còn cố tình làm ngơ.
Hung thủ – NGUỒN ABC13.COM
Ðến nay vẫn chưa rõ vì sao khoảng gần hai năm trước, Mercer và mẹ quyết định dọn tới Roseburg, một thị trấn nhỏ và có thể nói là heo hút so với Torrance.
Nhưng cũng như khi còn ở Torrance, hàng xóm của Mercer tại khu chung cư Saddle Butte nói rằng họ gần như không biết chút gì về cá nhân Mercer hay người mẹ, chỉ có cảm tưởng anh ta có vẻ khác người và kỳ quặc.
Vụ nổ súng tại đại học UCC ở Roseburg, Oregon vừa qua có thể được xếp vào danh sách một loạt những thảm kịch gây ra do súng nổ tại nhiều trường học ở Hoa Kỳ với con số thiệt hại cao, trong đó có thể kể đến vụ tàn sát tại trường Trung học Columbine thuộc tiểu bang Colorado năm 1999, vụ nổ súng tại đại học Virginia Tech năm 2007 và vụ nổ súng làm 20 em học sinh thiệt mạng tại trường Tiểu học Sandy Hook ở thị trấn Newtown, Connecticut năm 2012.
Riêng năm nay đã xảy ra liên tiếp nhiều vụ nổ súng nơi đông người gây ra con số người thiệt mạng khá cao, trong đó nổi bật nhất gần đây có vụ nổ súng giữa các băng đảng xe mô tô xảy ra tại Waco, Texas vào ngày 17/5 làm chín người thiệt mạng và 18 người bị thương, hay vụ nổ súng tại nhà thờ Emanuel AME Church thuộc thành phố Charleston, South Carolina vào ngày 17/6 làm thiệt mạng chín người da đen.
Ngay sau khi tin tức truyền đi về vụ nổ súng, một lần nữa dư luận lại dấy lên những lời kêu gọi nước Mỹ cần phải có một đạo luật liên bang về kiểm soát súng. Sau một loạt những vụ nổ súng gây thiệt hại cao trong mấy năm vừa qua, đã có 18 trong tổng số 50 tiểu bang, trong đó có tiểu bang Oregon, đã đưa ra một số đạo luật về kiểm soát súng đạn, trong đó bao gồm việc đòi hỏi người mua súng phải trải qua quá trình duyệt xét hồ sơ cá nhân để xác định xem người mua súng có đang trong tình trạng tâm thần bất ổn, trong quá khứ có từng có hành vi bạo động và vi phạm nghiêm trọng luật pháp hay không. Ngoài ra, một số tiểu bang, trong đó có California, còn cấm bán những loại súng tự động hoặc có công phá mạnh.
Tuy nhiên, luật liên bang hiện nay không có việc kiểm soát chặt chẽ như trên. Trước đây, liên bang đã từng có một đạo luật kiểm soát súng tạm thời, nhưng đạo luật này đã hết hạn từ nhiều năm qua. Nhất là gần đây, qua một số vụ kiện, Tối cao Pháp viện của liên bang vẫn ra phán quyết rằng quyền sở hữu súng đạn của người dân được bảo vệ bởi Tu chính án thứ hai của Hiến pháp Hoa Kỳ.
Tổng thống Obama phát biểu về vụ nổ súng ở Roseburg, Ore., PHOTO MARK WILSON / GETTY IMAGES
Trong những cuộc thăm dò mới đây trong dân chúng cho thấy người dân Mỹ vẫn còn trong tình trạng phân cực với một nửa ủng hộ việc kiểm soát súng đạn và một nửa kia tiếp tục chống đối cho rằng làm như vậy là vi phạm vào quyền tự do của người dân.
Thiết tưởng an toàn nơi công cộng là một trong những ưu tiên hàng đầu và các nhà lập pháp liên bang cần phải ngồi lại giải quyết với nhau và đưa ra những giải pháp nào đó để ngăn chặn những thảm kịch xảy ra trong tương lai và xây dựng những cộng đồng lành mạnh hơn nơi các sinh viên và học sinh cảm thấy được an toàn khi tới trường học, và nơi những mâu thuẫn có thể giải quyết bằng những cách thức hoà bình hơn.
VH