Nevada là trung tâm thử nghiệm bom hạt nhân lớn nhất của quân đội Hoa Kỳ trước đây trong thời Chiến tranh lạnh với Liên Xô. Trong suốt hơn bốn thập kỷ qua cho đến khi bức tường Berlin cuối cùng của Đông Âu sụp đổ, chính phủ Mỹ đã thực hiện gần 1,000 cuộc thử nghiệm. Người ở Las Vegas, cách xa chừng trăm dặm bãi thử hạt nhân đôi khi nhìn thấy hình nấm màu khói cuộn lên bầu trời. Nơi đây có bao nhiêu quả bom nguyên tử? Khó mà biết. Người ta chỉ biết con số hiện hữu gần năm mươi ngàn quả bom được tháo gỡ theo hiệp ước Start I và II thỏa thuận giải trừ vũ khí hạt nhân.
Nhà máy Pantex tháo gỡ vũ khí hạt nhân tại ngoại vi thành phố Amarillo, Texas (Nguồn: Wikipedia)
“Đột nhập” kho vũ khí nguyên tử
Thử nghiệm ở Nevada nhưng tháo gỡ thì tại nhà máy Pantex ở ngoại vi thành phố Amarillo, Texas. Cách đây vài năm, chúng tôi từng lái xe ngang qua đây. Thoạt đầu, chúng tôi không biết những ngôi nhà bê tông xám xịt trước mắt ở phía xa kia là một nhà máy khổng lồ bất khả xâm phạm. Cái tên Pantex Plant của biển báo gắn bên lề trên con đường chính dẫn vào nhà máy làm chúng tôi cứ tưởng nhà máy sản xuất dược phẩm. Một nơi vắng vẻ, những ngôi nhà thấp trải dài mênh mông, chung quanh là đồng cỏ bò và ngựa, biển cảnh báo khắp nơi đã làm chúng tôi phân vân cho đến khi bắt gặp nhóm người biểu tình trương biểu ngữ đòi tăng lương và phụ cấp độc hại cách đó không xa. Đến lúc này, chúng tôi mới biết Pantex là một nhà máy tháo gỡ vũ khí hạt nhân khổng lồ trên xứ cao bồi.
Bom hạt nhân được chuyển đến nhà máy bằng máy bay (Nguồn: Pantex)
Khi ấy, chúng tôi còn đùa nhau, liệu xe mình chạy qua cái nơi nguy hiểm này thì có bị phơi nhiễm phóng xạ hay không. Chắc là không thể rồi vì cả gần ba ngàn con người đang làm việc trong nhà máy suốt mấy chục năm mà chưa hề có một báo cáo nguy hiểm phóng xạ đối với con người. Người ta biểu tình đòi quyền lợi đương nhiên đưa ra nhiều lý do để buộc chủ tăng lương. Chủ nhân nhà máy này thuộc chính quyền liên bang nhưng nhà máy được khai thác vận hành tháo gỡ lại là một công ty tư nhân Mason & Hanger-Silas.
Bên trong nhà máy tháo gỡ đầu đạn hạt nhân Pantex có những gì mà cơ sở xây dựng nó trải rộng đến gần 6,000 mẫu tây. Thật ra, khi xưa sau Chiến tranh thế giới lần thứ II, nơi này đã là một nhà máy chế tạo vũ khí nguyên tử lớn nhất nước cho cuộc chạy đua và phòng thủ chiến tranh hạt nhân có thể xảy ra giữa Liên Xô và Mỹ. Tuy nhiên, cuộc chiến đã không xảy ra, và hàng chục ngàn quả bom mang đầu đạn hạt nhân phải “xếp xó” cho đến khi hiệp ước Start I và II giải trừ vũ khí hạt nhân giữa các nước sản xuất vũ khí nguy hiểm giết người khủng khiếp này được thi hành.
Các boong-ke bê tông cửa thép dày xây nửa chìm nửa nổi nơi cất giữ lõi hạt nhân (Nguồn: Pantex)
Trong suốt hơn bốn mươi năm, gần năm chục ngàn quả bom được chuyển qua nhà máy Pantex tháo gỡ từng phần hoặc toàn phần. Các kỹ sư, công nhân kỹ thuật tách đầu đạn hạt nhân lưu giữ để tái chế một loạt vũ khí thế hệ mới. Còn lõi uranium hay plutonium không được tái sử dụng. Những loại chất liệu nguyên tử nguy hiểm này được cất trong những boong-ke bằng bê tông xây nửa nổi nửa chìm dưới lòng đất.
Vào được các boong-ke là điều không hề dễ dàng chút nào. Chỉ có một số ít người quan trọng, nhân viên cảnh vệ mới được “dạo” qua 60 cái boong-ke kiên cố đúc bằng bê tông và hệ thống điện tử mở cửa có mật mã phức tạp. Trước khi có thể vào boong-ke, người ta phải chuyển dịch cánh cửa thép nặng 2.5 tấn chắn ngang. Những nguyên liệu nguyên tử cất giữ được đưa tới, sau khi kiểm tra, qua cửa thứ nhất, vào một cái phòng sâu đến lớp cửa thứ nhì. Để mở được lớp cửa thứ nhì bằng thép dày này phải đợi hệ thống điện tử cửa thứ nhất hoạt động đóng hoàn toàn thì lớp cửa thứ hai mới được mở.
Việc canh phòng cái kho thuốc nổ kinh khủng này có bao nhiêu người cũng không biết được. Cả một hệ thống theo dõi cài đặt tai mắt khắp nơi. Tôi có xem một bộ phim truyện điệp viên đột nhập vào boong-ke chứa bom nguyên tử mà khung cảnh na ná giống như ở cái kho nguyên tử này. Mỗi ngày đều có hai nhân viên an ninh thay nhau vào kiểm soát boong-ke, ghi nhận dữ liệu quan sát từ các màn hình bằng mật mã. Cuối ngày làm việc, hai nhân viên phải để lại mật mã trong bộ phận vi tính cho nhân viên thay thế ngày hôm sau cần có thể mở cửa vào kho. Trong số bốn nhân viên an ninh thay phiên nhau, trong đó có nhân viên an ninh là điệp viên hai mang làm việc cho tình báo Trung Đông. Mục đích tìm thời cơ phá hủy kho hạt nhân. Nhưng nhiệm vụ bất thành, mua chuộc đồng sự không được, một cuộc đấu súng đẫm máu xảy ra. Cuối cùng… cái kho vũ khí hạt nhân vẫn còn nguyên vẹn.
Bom B-53 đang được đưa vào nhà máy để tháo gỡ phần ruột uranium (Nguồn: Pantex)
Bên trong nhà máy tháo gỡ
Công việc chính của việc tháo gỡ hàng chục ngàn quả bom nguyên tử là để giữ lại uranium và plutonium. Ngoài hai chất nổ hạt nhân, trong bom còn có vàng và bạch kim. Cái này thì bọn đạo tặc khoái đây. Nhưng không hề dễ dàng nhận thấy vì chúng lẫn trong những vi mạch điện điện tử. Việc tách gỡ đầu đạn và giải phẫu phần ruột của quả bom được thực hiện tại 70 căn phòng rộng bao quanh bằng những bức tường bê tông kiên cố. Đầu tiên, đội chuyển vận đưa quả bom tới, chiếu rọi qua một máy X quang để xem trong bụng nó có cái gì. Sau đó quả bom được an vị trên một chiếc xe kéo đưa vào “phòng mổ”. Trong căn phòng mổ sáng choang, các kỹ sư sẽ chỉ định tháo gỡ phần nào trước phần nào sau. Đây cũng là nơi lắp ráp các loại bom khác. Công việc kéo dài tùy theo loại vũ khí dễ hay phức tạp có khi một ngày cũng có khi cả tháng mới tháo gỡ xong.
Hàng chục ngàn máy công cụ sẽ làm những phần việc mà bàn tay con người cần hỗ trợ. Có khi những con robot sẽ đảm nhiệm phần việc phức tạp nguy hiểm và các kỹ sư điều khiển người thợ máy móc tinh vi qua thiết bị truyền hình điện toán. Trong số hàng ngàn những mảnh rời, một số được sử dụng lại, hoặc bộ phận nào quan trọng không sử dụng phải hủy bỏ cũng bằng một cách phức tạp để khỏi lộ bí mất thiết kế.
Quả bom B-53 chuẩn bị tháo gỡ, bom có sức công phá gấp 600 lần quả bom thả xuống Hiroshima hồi Thế chiến II (Nguồn: Pantex)
Trong căn phòng âm xuống lòng đất hai mươi feet với những bức tường chân đế dày có thể chịu được sức nổ tương đương 250kg TNT, các chuyên gia tháo gỡ căng mắt và căng thẳng thần kinh bắt đầu cho một cuộc mổ xẻ gay go. Thao tác lấy chất nổ ra phải cực kỳ chính xác, không thể có bất cứ một sai sót nào theo trình tự. Nếu chẳng may “bùm” một cái thì những người đang thực hiện nó biến thành mây khói đã đành nhưng phóng xạ nguyên tử thì không thể nào ngăn chặn. Và họ đã tính tới khi chuyện không may xảy ra. Căn hầm sẽ được chôn ngay bằng những khối bê tông tươi chờ sẵn. Sau khi đầu đạn nguyên tử được lấy ra, cái vỏ sẽ bị thủ tiêu thành mảnh vụn. Còn cái ruột hạt nhân, kích thước to hơn quả cam được bảo vệ chuyển đến những boong-ke cất giữ. Những thứ nhạy cảm nguy hiểm này sẽ nằm ở đó chờ cho đến khi nào người ta tìm được cho nó chỗ “trú ngụ” cuối cùng. Một số nguyên tử ở các dạng nhiệt được đưa thẳng tới trung tâm Oak Ridge, Tennessee để trở thành một thứ vũ khí khác.
Gần đây nhất là việc tháo gỡ quả bom B-53 chế tạo từ năm 1962. Trái bom nặng 9,000lbs. Nhìn hình dáng bên ngoài khó mà tưởng tượng đó là một quả bom nguyên tử có sức công phá gấp 600 lần quả bom từng dội xuống thành phố Hiroshima của Nhật trong Thế chiến Hai. Quả bom màu xám bạc to như một chiếc xe hơi. Máy bay ném bom B-52 chỉ mang được hai quả. B-53 được trang bị dù để điều khiển tốc độ đi xuống mục tiêu chính xác.
Công nhân đang xây dựng thêm phòng tháo gỡ bằng bê tông cốt thép dày (Nguồn: Pantex)
Trong một công bố báo chí, Greg Cunningham – phát ngôn viên của nhà máy Pantex, cho biết những khó khăn của việc tháo gỡ B-53, trong đó họ phải loại bỏ hơn 280lbs thuốc nổ khỏi ruột uranium trong quả bom. Hans Kristensen – chuyên gia đến từ Liên đoàn các nhà khoa học quốc gia, nhận định việc tháo gỡ B-53 đã đánh dấu chấm hết cho kỷ nguyên của những vũ khí khổng lồ. Thomas D’Agostino – giám đốc Cục An ninh hạt nhân quốc gia bình luận: “Thế giới sẽ an toàn hơn khi quả bom này được tháo gỡ. B-53 là vũ khí được phát triển vào một thời điểm dành cho cuộc chạy đua hạt nhân thời Liên Xô và việc loại bỏ nó đánh dấu bước tiến lớn trong nỗ lực giảm vai trò của vũ khí hạt nhân trong chính sách an ninh của Tổng thống Barack Obama”.
Trong việc giải trừ hạt nhân, luồng vũ khí hạt nhân vẫn còn nhiều tuy không dồn dập như thập niên trước. Các kho lưu giữ đã quá tải an toàn để cất những cái ruột uranium. Pantex phải xây dựng thêm các kho chứa. Nhưng các lõi hạt nhân quái quỷ này sẽ được làm gì trong tương lai, khó mà biết. Người ta chỉ biết, hiện nay nước Mỹ có 7,315 vũ khí hạt nhân.
TN