Trong âm nhạc, hiếm khi có chuyện nhạc sĩ viết lại lời cho ca khúc của mình, một khi đã cho phổ biến. Trường hợp đầu tiên có lẽ là bài Bến Xuân của Văn Cao. Ông phải đổi lời vì… Đảng không thích! Trường hợp thứ hai là của nhạc sĩ Vũ Thành An. Ông tự nguyện đổi lời chứ không ai bắt buộc, cũng không phải “làm mới” để cho nó nổi tiếng… tiếp. Lý do hoàn toàn cá nhân. Chuyện này, một nửa do chính ông nói ra; nửa kia nghe người ta… đồn. Họ nói, hồi khoảng hai mươi, ông yêu một cô gái không lâu thì cô bạn bỏ đi lấy chồng. Người chồng (cao ráo) đẹp trai thua ông nhưng tiền tài, danh vọng, và (nhất là) quyền lực thì không mấy ai dám bì! Thất tình, ông viết Bài Không Tên Cuối Cùng với những lời than thở: “Biết bao lần, em đã hứa/Hứa cho nhiều, rồi lại quên/Anh biết tin ai bây giờ?”; và trách (móc): “Này em hỡi! Con đường em đi đó, con đường em theo đó, đúng hay sao em?”
Những lời trách (và) móc ấy, kể ra cũng thường… tình. Đàn ông, nếu lâm vào cảnh ngộ như thế, nếu không nói ra thì cũng găm trong bụng như vậy. Một người quá đẹp trai và cao ráo như ông, cộng thêm cái tài viết nhạc, mà cũng phải chịu cảnh hẩm hiu như nhiều kẻ đàn ông bình thường khác trong tình trường. Người yêu của ông, nghe nói, cũng vừa tài vừa sắc với nhiều nét đài các thượng lưu. Mất một người yêu như thế, ai mà không chán nản, thất vọng? Những lời than thở trách móc văn hoa ấy nếu được diễn nôm, kiểu bình dân, thì thế này. Không ngờ em lại hứa lèo quá! Vì yêu em mà (biết bao lần) anh cố gắng tin nhưng cuối cùng tin không nổi. Một người con gái thượng lưu như em mà còn không giữ lời thì huống gì mấy cô gái khác (bình dân)? Để rồi xem, người đàn ông mà em nghĩ sẽ đem hạnh phúc đến cho cuộc đời em có làm được như thế không? Không chừng, mỗi khi nhìn trời mưa, em sẽ khóc hối tiếc đã đứng núi này trong núi nọ. Thành ra, bài hát này, lời thì hay nhưng ý cũng bình thường, không có gì sâu sắc.
Tuy nhiên, công bằng mà nói, có lẽ nhạc quá hay, rất có hồn nên bài hát được phổ biến nhanh chóng cả miền Nam, sau này cả nước và ở hải ngoại đến tận bây giờ. Đấy cũng là… “hậu quả” mà chính ông cũng không ngờ. Chắc chắn, người yêu cũ và chồng cô đã bị nghe lui nghe tới bài hát này nhiều lần. Nhất là cái câu lúc trời mưa có làm cô khóc hoặc nhớ những lần “hai người” mặn nồng. Người thứ ba, tức người chồng, dù có bản lãnh cách mấy cũng mất vui! Người vợ, đương nhiên, khi ấy cũng cố tránh ánh mắt của chồng. Vũ Thành An cũng không vui khi thấy sự việc như thế. Sáng tác một ca khúc, như đẻ một đứa con, làm sao biết trước tương lai của nó? Sau bao năm dằn vặt, hối hận, ông quyết định viết lại bài hát này với lời ca đầy tính cao thượng: “Ôi, ước ao có một ngày được gặp em, hỏi chuyện em lần cuối cùng! ” Và ông, rút tỉa từ kinh nghiệm hôn nhân của chính mình, đã an ủi người xưa: “Này em hỡi, con đường em đi đó, con đường em theo đó, đúng đấy em ơi!”
Ông đặt tên mới là Bài Không Tên Trở Lại. Thực ra, việc sửa “sai” này của ông chẳng ích gì cả. Cô gái ngày xưa ấy và người chồng đã ly dị nhau. Dầu sao, chính lời ca được soạn lại, hay nói đúng hơn, được viết thêm đã làm bài hát có giá trị về ý nghĩa. Nói hơi thậm xưng, có thể xem ca khúc này như một bài học về tình yêu cho những ai yêu mà mơ mộng. Cứ ngỡ tình yêu là bất diệt! Lời được soạn “thêm” sau này giúp cho những kẻ (đang) thất tình một niềm an ủi lớn. Nếu bị người (đang) yêu bỏ đi lấy chồng, hãy nghe ông Vũ Thành An nói (lại) đó kìa: “Dẫu chúng mình có thành đôi lứa, chắc gì ta đã thoát ra đời khổ đau?” Lúc mới bị người yêu bỏ, ông trách cô thế này thế kia, còn trù (khéo) hôn nhân bị lận đận. Mãi đến khi “bạc mái đầu”, ông mới ngộ ra rằng nếu cưới cô ấy về thì đời ông cũng bầm giập, chứ hạnh phúc nỗi gì? Đấy là ý và cũng là câu hay nhất trong bài! Hy vọng nhạc sĩ Vũ Thành An sẽ nghĩ lại hoặc nếu ca sĩ nào trình diễn bài này nên ghép cả hai lời chung thành một ca khúc. Như thế, bài hát mới trọn vẹn về ý nghĩa. Chứ hát riêng từng lời, như thể là hai ca khúc khác nhau, nghe bớt hay đi! Hát lời “một” để tạo cao trào rồi chuyển qua lời “hai” mới thấy thấm thía!
Triết lý về tình yêu, nếu cô đọng trong một bài hát, thì ca khúc này của Vũ Thành An với hai lời chung nhau đủ nói trọn tất cả.
HNH